Chó Chăn Cừu Shetland, (hay còn gọi là Shetland Sheepdog, Sheltie, chó Rough Collie Mini, mini Collie, chó Collie Mini) là một giống chó có nguồn gốc từ quần đảo Shetland của Scotland. Với ngoại hình nhỏ nhắn như phiên bản thu nhỏ của chó Collie, Sheltie được yêu thích bởi tính cách thông minh, trung thành và thân thiện với gia đình. Giống chó này không chỉ là một người bạn đáng yêu mà còn rất giỏi trong các cuộc thi thể thao và huấn luyện nhờ vào khả năng học hỏi và thực hiện các bài tập với tốc độ nhanh. Tại Việt Nam, Sheltie vẫn còn là giống chó hiếm, thường chỉ được nhập khẩu với giá từ 5.000 USD trở lên. Bài viết sau đây sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về lịch sử, đặc điểm ngoại hình, tính cách, và cách chăm sóc giống chó này.
Thông Tin Tóm Tắt Về Chó Chăn Cừu Shetland
- Nguồn gốc: Quần đảo Shetland, Scotland
- Kích thước: Cao từ 33-41 cm, nặng khoảng 6-12 kg
- Tuổi thọ: Trung bình từ 12-14 năm
- Bộ lông: Dày, dài hai lớp, có nhiều màu sắc như sable, đen và xanh merle với các mảng trắng
- Tính cách: Thông minh, trung thành, nhạy cảm và thân thiện
- Giá tại Việt Nam: Khoảng 5.000 USD trở lên, chủ yếu qua con đường nhập khẩu
Nguồn Gốc Và Lịch Sử Của Giống Chó Sheltie
Chó Shetland Sheepdog, hay còn gọi là Sheltie, là một giống chó chăn cừu nổi tiếng có nguồn gốc từ quần đảo Shetland ở phía bắc Scotland. Với lịch sử phát triển lâu dài và những thay đổi để thích ứng với các điều kiện sống khắc nghiệt, giống chó này đã trở thành biểu tượng của sự thông minh, bền bỉ và trung thành. Dưới đây là các mốc thời gian và giai đoạn phát triển quan trọng của Sheltie.
1. Trước Thế Kỷ 19: Khởi Nguồn Tại Quần Đảo Shetland
- Điều kiện sống khắc nghiệt: Quần đảo Shetland nổi tiếng với khí hậu lạnh, gió mạnh và địa hình cằn cỗi, đòi hỏi các loài động vật sinh sống tại đây phải có sức chịu đựng cao, kích thước nhỏ để giảm thiểu nhu cầu về thức ăn và nước uống.
- Chó bảo vệ gia súc và mùa màng: Người dân Shetland lai tạo giống chó nhỏ, nhanh nhẹn để chăn dắt đàn cừu và bảo vệ mùa màng. Chó Sheltie được giao nhiệm vụ xua đuổi các loài chim và động vật ăn hại khỏi các khu vực nông nghiệp và kho thức ăn.
2. Thế Kỷ 19: Quá Trình Lai Tạo Để Hoàn Thiện Đặc Điểm Của Giống Chó
- Yakki Dog từ Greenland: Giống chó Yakki được đưa tới Shetland bởi ngư dân và thương gia từ Bắc Âu. Yakki giúp Sheltie có khả năng chịu lạnh và sức bền vượt trội.
- Pomeranian: Giống Pomeranian, với kích thước nhỏ gọn và tính cách năng động, được đưa vào quá trình lai tạo giúp Sheltie trở nên linh hoạt hơn, phù hợp với công việc chăn dắt trên địa hình dốc.
- Spaniel nhỏ và các giống chó chăn cừu địa phương: Spaniel nhỏ và các giống chó chăn cừu địa phương cũng được sử dụng trong việc lai tạo, giúp tăng cường bản năng chăn dắt và sự linh hoạt trong công việc cho Sheltie.
Qua các quá trình lai tạo này, Sheltie có ngoại hình nhỏ gọn nhưng mạnh mẽ, với khả năng chăn dắt tốt và tính cách thân thiện, dễ hòa đồng, trở thành người bạn đồng hành đáng tin cậy của các gia đình nông dân tại Shetland.
3. Cuối Thế Kỷ 19 – Đầu Thế Kỷ 20: Giao Lưu Và Lai Tạo Với Collie
- Sự quan tâm từ Anh và Scotland: Vào cuối thế kỷ 19, giống chó Sheltie bắt đầu thu hút sự chú ý từ các nhà lai tạo ở Anh và Scotland. Người ta nhận thấy Sheltie có thể trở thành một giống chó chăn cừu độc lập với ngoại hình đẹp.
- Lai tạo với Collie: Để nâng cao ngoại hình của Sheltie, một số nhà lai tạo đã phối giống với Rough Collie nhằm tăng cường ngoại hình giống Collie nhưng ở kích thước nhỏ gọn hơn, giúp tăng sự hấp dẫn của giống chó này tại Anh.
Việc lai tạo với chó Collie mang lại cho Sheltie bộ lông dày hơn, ngoại hình thanh thoát hơn nhưng vẫn giữ được kích thước và tính cách linh hoạt, phù hợp với nhu cầu của người dân địa phương.
4. Năm 1909: Công Nhận Chính Thức Tại Anh
- Công nhận bởi Hiệp hội Chó Giống Anh (The Kennel Club): Năm 1909, giống chó này được The Kennel Club công nhận với tên gọi ban đầu là “Shetland Collie.” Tuy nhiên, do sự phản đối từ các nhà lai tạo Collie, tên giống nhanh chóng được đổi thành “Shetland Sheepdog” để tránh nhầm lẫn.
- Bước đầu tiên trong việc thiết lập tiêu chuẩn: Việc công nhận chính thức đã tạo tiền đề cho việc phát triển và tiêu chuẩn hóa giống chó Sheltie. Các tiêu chuẩn về ngoại hình và tính cách bắt đầu được định hình, nhằm giúp Sheltie trở thành giống chó chăn cừu riêng biệt nhưng có tính ổn định về chất lượng.
5. Năm 1929: Phát Triển Mạnh Mẽ Tại Hoa Kỳ
- Hiệp hội Chó Chăn Cừu Shetland Hoa Kỳ (ASSA): Khi giống chó Sheltie được đưa tới Mỹ vào đầu thế kỷ 20, sự yêu thích đối với giống chó này tăng lên nhanh chóng. Năm 1929, Hiệp hội Chó Chăn Cừu Shetland Hoa Kỳ (American Shetland Sheepdog Association – ASSA) được thành lập để giám sát và duy trì tiêu chuẩn giống tại Mỹ.
- Cải thiện tính cách và khả năng huấn luyện: Tại Mỹ, các nhà lai tạo tập trung vào việc cải thiện tính cách của Sheltie để chúng trở nên thân thiện hơn, dễ huấn luyện và phù hợp hơn với cuộc sống gia đình.
ASSA đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình Sheltie tại Mỹ, giúp giống chó này không chỉ làm tốt vai trò chó chăn cừu mà còn là thú cưng thân thiện.
6. Từ 1952 – 1959: Thiết Lập Và Củng Cố Tiêu Chuẩn Giống
- Thiết lập tiêu chuẩn giống: Năm 1952, ASSA công bố tiêu chuẩn giống chính thức cho Sheltie, và tiêu chuẩn này được điều chỉnh vào năm 1959 nhằm hoàn thiện các đặc điểm ngoại hình, kích thước và tính cách. Các đặc điểm chuẩn hóa bao gồm chiều cao từ 33-41 cm, thân hình nhỏ gọn nhưng khỏe khoắn.
- Duy trì sự khác biệt so với Collie: Tiêu chuẩn nhấn mạnh vào sự cân bằng và tính năng động, với dáng vẻ thanh thoát nhưng không cồng kềnh, duy trì tính đặc trưng của Sheltie và sự khác biệt rõ ràng với Collie.
Các tiêu chuẩn giống đã giúp Sheltie duy trì được sự ổn định về chất lượng, đảm bảo Sheltie có ngoại hình, tính cách và khả năng làm việc phù hợp với các tiêu chuẩn hiện đại.
7. Thập Niên 1970 – Nay: Sự Phổ Biến Toàn Cầu
- Phát triển phổ biến tại Mỹ và Anh: Từ những năm 1970, Sheltie đã trở thành giống chó phổ biến tại Mỹ, nằm trong danh sách những giống chó được yêu thích nhờ ngoại hình đáng yêu, tính cách trung thành và sự thông minh.
- Tham gia các hoạt động thể thao cho chó: Sheltie thể hiện tài năng trong các cuộc thi thể thao như agility, obedience và các cuộc thi chăn cừu, khẳng định khả năng vượt trội cả về thể chất lẫn trí tuệ.
Ngày nay, Sheltie không chỉ là giống chó chăn cừu nổi bật mà còn là người bạn trung thành trong nhiều gia đình. Sự phát triển qua nhiều thế kỷ và quá trình lai tạo chặt chẽ đã giúp giống chó này trở thành biểu tượng của sự thông minh, trung thành và linh hoạt trong việc chăn dắt lẫn trong cuộc sống hàng ngày.
Đặc Điểm Ngoại Hình Của Sheltie
Sheltie là giống chó có kích thước nhỏ nhắn, gọn gàng nhưng lại rất vững chãi và linh hoạt. Ngoại hình của chúng thường được so sánh với chó Rough Collie nhưng ở kích thước nhỏ hơn.
1. Kích Thước Và Trọng Lượng
- Chiều cao: Từ 33 đến 41 cm
- Cân nặng: Khoảng 6-12 kg
2. Bộ Lông
Bộ lông của Sheltie là một trong những điểm đặc trưng nổi bật. Chúng có bộ lông dài, dày hai lớp, với lớp lông ngoài thô, thẳng và lớp lông trong mềm mại. Lớp lông dày này không chỉ làm cho Sheltie trông bắt mắt mà còn giúp chúng giữ ấm trong môi trường lạnh giá.
Các màu sắc phổ biến của Sheltie bao gồm:
- Sable (nâu vàng): Phổ biến với màu từ vàng nhạt đến nâu đậm, có thể có các mảng trắng hoặc đen
- Đen: Màu đen đặc trưng kết hợp với các điểm trắng ở ngực, chân và đôi khi là mặt
- Xanh Merle: Màu xám xanh pha trộn với các điểm đen, đôi khi có các mảng trắng và nâu, tạo hiệu ứng độc đáo
3. Đầu Và Mặt
Khuôn mặt của Sheltie có hình dáng thanh mảnh và thường được ví von như một “cái nêm.” Đôi mắt hình quả hạnh, sáng và tròn, thể hiện sự thông minh và lanh lợi. Đôi tai của chúng thường dựng đứng với phần đỉnh hơi gập nhẹ khi chúng cảnh giác. Điều này tạo cho Sheltie một dáng vẻ luôn tỉnh táo và sẵn sàng trong mọi tình huống.
4. Dáng Đứng Và Tư Thế
Sheltie có dáng đứng vững chãi, phần ngực sâu và thân hình dài hơn chiều cao, tạo nên sự cân đối và linh hoạt. Dáng đi của chúng uyển chuyển và mềm mại, phù hợp với vai trò chăn dắt gia súc, điều mà tổ tiên của chúng đã thực hiện qua nhiều thế kỷ.
Tính Cách Và Hành Vi Của Sheltie
Sheltie là giống chó được biết đến với trí thông minh và lòng trung thành tuyệt đối. Chúng yêu thích việc làm hài lòng chủ nhân và luôn sẵn lòng học hỏi, điều này giúp chúng trở thành ứng viên lý tưởng cho các buổi huấn luyện.
1. Tính Thông Minh Và Nhạy Cảm
Sheltie được xếp vào nhóm các giống chó thông minh nhất thế giới. Chúng có khả năng tiếp thu nhanh và luôn sẵn sàng học hỏi. Chỉ sau vài lần lặp lại, chúng đã có thể nắm bắt và thực hiện các mệnh lệnh cơ bản. Trí thông minh và tính nhạy cảm cũng giúp Sheltie dễ dàng hiểu được tâm trạng của chủ nhân và luôn biết cách ứng xử phù hợp.
2. Bản Năng Chăn Dắt
Với lịch sử là giống chó chăn cừu, Sheltie có bản năng chăn dắt mạnh mẽ. Chúng thường có thói quen chạy theo và “quản lý” những vật thể chuyển động xung quanh, bao gồm cả trẻ em và các vật nuôi khác. Mặc dù điều này khá dễ thương, nhưng có thể gây khó chịu cho một số người. Vì vậy, cần huấn luyện từ sớm để kiểm soát bản năng này.
3. Tính Cách Bảo Vệ Và Canh Gác
Sheltie là giống chó canh gác xuất sắc. Chúng có tính cảnh giác cao và thường sủa báo hiệu khi có người lạ hoặc điều bất thường. Tuy nhiên, tính cách của Sheltie không hung hăng mà thay vào đó là thái độ thận trọng. Sự sủa của Sheltie có thể gây phiền nhiễu, nhưng điều này có thể được kiểm soát bằng huấn luyện để chúng biết khi nào cần dừng lại.
Cách Nuôi Và Chăm Sóc Sheltie
1. Môi Trường Sống
Sheltie rất thích nghi với nhiều môi trường khác nhau, từ căn hộ nhỏ ở thành phố cho đến nhà có sân vườn ở nông thôn. Chúng không yêu cầu không gian quá rộng rãi nhưng cần có chỗ để chạy nhảy và chơi đùa. Việc ở gần gũi với chủ nhân và các thành viên trong gia đình cũng là yếu tố quan trọng để giữ cho Sheltie vui vẻ và hạnh phúc.
2. Nhu Cầu Vận Động Và Tập Thể Dục
Là giống chó có năng lượng cao, Sheltie cần được vận động hàng ngày. Những hoạt động phù hợp với chúng bao gồm đi dạo, chạy nhảy hoặc tham gia các trò chơi tương tác với chủ. Mỗi ngày, Sheltie cần ít nhất từ 20-40 phút để tiêu hao năng lượng.
Các môn thể thao như agility (vượt chướng ngại vật), obedience (thi đấu vâng lời), và flyball (nhảy và đuổi bóng) cũng rất phù hợp để giúp Sheltie rèn luyện sức khỏe và trí tuệ. Nếu không được vận động đủ, Sheltie dễ cảm thấy căng thẳng và có thể trở nên bồn chồn, thậm chí có hành vi phá phách.
3. Chải Lông Và Vệ Sinh Cơ Thể
Với bộ lông dày và dài, Sheltie cần được chải chuốt thường xuyên để giữ cho bộ lông luôn mượt mà và không bị rối. Chải lông ít nhất hai lần mỗi tuần, và thường xuyên hơn vào mùa rụng lông (thường là mùa xuân và thu) sẽ giúp loại bỏ lông rụng và giảm thiểu việc lông rụng trong nhà.
Sheltie không cần tắm quá thường xuyên, chỉ khi thực sự cần thiết. Việc cắt móng và vệ sinh tai, mắt cũng cần được chú ý đều đặn để tránh các vấn đề về sức khỏe.
4. Chế Độ Dinh Dưỡng
Sheltie cần một chế độ ăn uống cân đối, giàu dinh dưỡng để duy trì sức khỏe và năng lượng. Thức ăn của Sheltie nên chứa đủ các nhóm chất quan trọng như protein, chất béo, và khoáng chất.
Nên tránh việc cho Sheltie ăn quá nhiều để phòng ngừa béo phì, vì đây là giống chó có xu hướng dễ tăng cân nếu không kiểm soát lượng thức ăn.
5. Huấn Luyện
Sheltie rất thông minh và dễ huấn luyện, nên việc dạy dỗ chúng từ nhỏ là điều vô cùng quan trọng. Các phương pháp huấn luyện tích cực với phần thưởng như đồ ăn và khen ngợi sẽ giúp chúng học nhanh hơn. Các bài tập cơ bản như ngồi, nằm, đứng và đi theo chủ nên được tập luyện từ sớm. Huấn luyện chó cũng giúp kiểm soát tính cách thích sủa của Sheltie và giúp chúng có thói quen tốt khi tiếp xúc với những người hoặc vật nuôi khác.
6. Sức Khỏe Và Các Bệnh Thường Gặp
Sheltie là giống chó khỏe mạnh nhưng vẫn có nguy cơ mắc một số bệnh di truyền như:
- Loạn sản hông: Tình trạng biến dạng khớp hông gây đau đớn và khó khăn trong di chuyển.
- Suy giáp: Gây mệt mỏi, da khô và rụng lông.
- Collie Eye Anomaly (CEA): Một bệnh di truyền về mắt có thể gây giảm thị lực hoặc mù.
- Von Willebrand Disease: Rối loạn đông máu, dễ gây chảy máu kéo dài khi bị thương.
Chủ nuôi cần đưa Sheltie đi khám định kỳ và tuân thủ lịch tiêm phòng cho chó để phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý trên.
7. Tương Tác Với Trẻ Em Và Vật Nuôi Khác
Sheltie là giống chó thân thiện và đặc biệt tốt với trẻ em nếu được nuôi dưỡng và tiếp xúc từ sớm. Tuy nhiên, với bản năng chăn dắt mạnh mẽ, chúng có thể có xu hướng “chăn dắt” trẻ em và các vật nuôi nhỏ, điều này có thể gây phiền phức nếu không được quản lý. Cần giám sát kỹ khi chúng chơi với trẻ và dạy trẻ cách tương tác nhẹ nhàng để tránh các sự cố không mong muốn.
Giá Mua Và Khả Năng Tìm Mua Sheltie Tại Việt Nam
Do số lượng hiếm, giá của một chú Sheltie nhập khẩu về Việt Nam không dưới 5.000 USD, bao gồm cả chi phí vận chuyển và thủ tục nhập khẩu. Để sở hữu Sheltie chất lượng cao, cần liên hệ với các trại chó uy tín hoặc công ty chuyên nhập khẩu thú cưng để đảm bảo nguồn gốc rõ ràng.
Kết Luận
Chó Chăn Cừu Shetland là giống chó thông minh, trung thành và có ngoại hình dễ thương, phù hợp cho những gia đình yêu thú cưng và có điều kiện chăm sóc đầy đủ. Với tính cách thân thiện và nhu cầu vận động cao, Sheltie cần được chăm sóc đặc biệt và có nhiều thời gian để rèn luyện thể chất và tinh thần.
