Sán chó, hay còn gọi là sán dải, giun sán là loại ký sinh trùng phổ biến có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cả chó và con người. Việc hiểu rõ về loại sán này, cách chúng lây nhiễm, cũng như cách điều trị và phòng tránh, sẽ giúp bạn bảo vệ thú cưng và gia đình mình khỏi những rủi ro do ký sinh trùng gây ra. Trong bài viết này, Dogily sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về sán chó, từ nguyên nhân nhiễm sán, triệu chứng, đến phương pháp điều trị và phòng tránh.
Sán chó là gì?
Sán chó là loại sán ký sinh thuộc nhóm cestodes (sán dải), sống trong ruột non của chó. Cơ thể sán dải có hình dẹt, dài và phân chia thành nhiều đốt nhỏ gọi là proglottids, mỗi đốt chứa trứng sán. Sán trưởng thành có thể dài từ vài centimet đến hơn 1 mét, tùy thuộc vào loài.
Trong đó, hai loài sán phổ biến nhất gây nhiễm cho chó là Dipylidium caninum (sán dải bọ chét) và Taenia spp.. Ngoài ra, một loài sán hiếm gặp khác, Echinococcus granulosus, có thể lây từ chó sang người và gây ra bệnh hydatid nguy hiểm.
Vòng đời của sán chó
Sán chó phát triển qua nhiều giai đoạn khác nhau trong vòng đời của nó. Vòng đời của sán chó bắt đầu khi một vật chủ trung gian, thường là bọ chét, nuốt phải trứng sán. Bên trong cơ thể vật chủ trung gian này, trứng sẽ nở thành ấu trùng (oncosphere) và phát triển thành dạng ấu trùng trưởng thành (cysticercoid).
Khi chó hoặc các động vật khác liếm lông, cắn lông hay nuốt phải bọ chét bị nhiễm ấu trùng sán, ấu trùng sẽ xâm nhập vào ruột non của chó và phát triển thành sán trưởng thành. Sán trưởng thành bám vào thành ruột của chó và bắt đầu hút chất dinh dưỡng để sống và phát triển.
Cơ thể sán trưởng thành được chia thành nhiều đốt (proglottids), chứa trứng sán. Các đốt này dần dần tách ra và đi qua phân của chó. Khi những đốt này rơi ra khỏi cơ thể, chúng mang theo trứng và tiếp tục chu trình nhiễm trùng. Các đốt này có thể dễ dàng nhận ra, trông giống như hạt gạo hoặc hạt mè dính trên lông chó, đặc biệt là quanh khu vực hậu môn.
Nguyên nhân chó bị nhiễm sán
Chó thường bị nhiễm sán qua hai con đường chính:
- Nuốt phải bọ chét bị nhiễm ấu trùng sán: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây nhiễm Dipylidium caninum. Khi chó tự liếm lông để gãi ngứa hoặc cắn bọ chét, chúng vô tình nuốt phải bọ chét chứa ấu trùng sán. Sau khi vào trong cơ thể, ấu trùng sẽ phát triển thành sán trưởng thành trong ruột non.
- Ăn phải động vật bị nhiễm sán: Với Taenia spp., chó có thể nhiễm sán khi ăn thịt hoặc nội tạng của các động vật nhỏ như chuột, thỏ, hoặc cừu đã bị nhiễm. Khi đó, ấu trùng sán sẽ trưởng thành và sinh sôi trong ruột chó.
Ngoài ra, loài sán Echinococcus granulosus có thể lây nhiễm khi chó ăn phải nội tạng động vật như cừu hoặc heo bị nhiễm sán.
Triệu chứng khi chó nhiễm sán
Việc phát hiện sớm các triệu chứng nhiễm sán ở chó rất quan trọng để điều trị kịp thời. Các triệu chứng điển hình của chó bị nhiễm sán bao gồm:
- Thấy các đốt sán: Đốt sán (proglottids) thường xuất hiện trong phân của chó hoặc dính quanh hậu môn. Chúng giống như các hạt gạo nhỏ màu trắng, có thể thấy chúng di chuyển nhẹ trong phân hoặc khô cứng lại khi chết.
- Chó cắn hoặc liếm hậu môn: Sán chó gây ngứa ngáy, khiến chó thường xuyên liếm hoặc cắn hậu môn. Hành động “scooting” – tức chó kéo lê mông trên đất – là một dấu hiệu điển hình của việc ngứa ngáy do sán.
- Sụt cân: Trong các trường hợp nhiễm sán nặng, chó có thể bị sụt cân dù vẫn ăn uống bình thường. Điều này là do sán hút hết chất dinh dưỡng trong ruột.
- Nôn mửa: Khi sán di chuyển lên dạ dày, chó có thể nôn ra các đốt sán hoặc cả sán trưởng thành.
- Mệt mỏi, lờ đờ: Chó bị nhiễm sán nặng thường trở nên mệt mỏi, lười vận động và không còn hứng thú với các hoạt động thường ngày.
Điều trị sán chó như thế nào?
Điều trị sán chó cần tuân theo sự hướng dẫn của bác sĩ thú y, thường gồm các bước sau:
1. Chẩn đoán và lấy mẫu phân
- Khi nghi ngờ chó bị nhiễm sán, bạn nên mang chó đến phòng khám thú y để kiểm tra. Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn cung cấp mẫu phân của chó để xét nghiệm. Qua mẫu phân, bác sĩ có thể tìm thấy các đốt sán hoặc trứng sán, từ đó xác định loại sán mà chó mắc phải.
2. Dùng thuốc tẩy sán
- Thuốc tẩy sán chuyên dụng, thường được bác sĩ thú y kê đơn, là biện pháp điều trị chính. Thuốc phổ biến nhất là praziquantel, có thể được sử dụng dưới dạng viên nén, thuốc tiêm hoặc dạng lỏng.
- Praziquantel hoạt động bằng cách làm tê liệt sán, khiến chúng rời khỏi thành ruột non và bị tiêu hóa hoặc đào thải ra ngoài qua phân mà không gây tổn hại cho chó.
- Thuốc thường không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng, nhưng đôi khi có thể gây ra các phản ứng nhẹ như tiêu chảy hoặc nôn mửa.
3. Điều trị các vấn đề đi kèm
- Nếu chó bị nhiễm sán do bọ chét, bạn cần xử lý triệt để bọ chét trên cơ thể chó và môi trường xung quanh. Việc sử dụng thuốc diệt bọ chét hoặc các biện pháp phòng ngừa bọ chét như vòng cổ chống bọ chét, thuốc xịt, hoặc thuốc uống là rất quan trọng.
- Ngoài ra, vệ sinh sạch sẽ nơi ở của chó, bao gồm việc giặt giũ đồ dùng và thường xuyên lau dọn để loại bỏ trứng bọ chét.
4. Duy trì phòng ngừa lâu dài
- Để phòng ngừa sán chó tái nhiễm, hãy thường xuyên kiểm tra tình trạng sức khỏe của chó và duy trì lịch trình tẩy giun cho chó định kỳ theo lời khuyên của bác sĩ thú y (thường từ 3-6 tháng/lần).
- Đồng thời, kiểm soát chặt chẽ các vật chủ trung gian như bọ chét hoặc chuột, thỏ, các động vật nhỏ mà chó có thể tiếp xúc.
Cách phòng tránh sán chó hiệu quả
Để ngăn ngừa chó bị nhiễm sán, bạn cần thực hiện các biện pháp phòng tránh như sau:
- Kiểm soát bọ chét và ve: Đây là yếu tố quan trọng nhất trong việc phòng ngừa nhiễm sán. Sử dụng các sản phẩm kiểm soát bọ chét chó như thuốc xịt, vòng cổ chống bọ chét, hoặc thuốc uống hàng tháng để bảo vệ chó khỏi các ký sinh trùng này.
- Dọn dẹp và vệ sinh sạch sẽ: Thường xuyên dọn dẹp phân của chó, nhất là ở những nơi công cộng như công viên hoặc khu vui chơi. Điều này giúp ngăn ngừa sán phát tán và phát triển trong môi trường.
- Kiểm tra định kỳ: Đưa chó đi khám thú y định kỳ để phát hiện sớm và xử lý kịp thời bất kỳ dấu hiệu nhiễm sán nào. Đặc biệt là khi bạn nhận thấy các triệu chứng như scooting, giảm cân, hoặc thấy đốt sán trong phân của chó.
- Tránh cho chó ăn thịt sống hoặc nội tạng chưa qua chế biến: Thịt sống hoặc nội tạng động vật là nguồn tiềm ẩn lây nhiễm sán. Hãy đảm bảo chó chỉ ăn các loại thức ăn cho chó được chế biến an toàn và tránh xa xác động vật hoặc thịt chưa qua nấu chín.
Con người có thể nhiễm sán từ chó không?
Mặc dù con người có thể nhiễm sán từ chó, nhưng nguy cơ này khá thấp. Để bị nhiễm sán, con người phải vô tình nuốt phải bọ chét chứa ấu trùng sán, điều này thường xảy ra ở trẻ em khi chơi đùa với chó hoặc tiếp xúc với môi trường bị nhiễm bọ chét.
Tuy nhiên, một số loài sán như Echinococcus granulosus có thể gây ra bệnh hydatid nguy hiểm ở người khi họ vô tình nuốt phải trứng sán trong phân chó. Do đó, việc vệ sinh cá nhân, rửa tay sạch sẽ sau khi tiếp xúc với thú cưng và giữ cho môi trường sống sạch sẽ là rất quan trọng để phòng tránh nguy cơ lây nhiễm.
Kết luận
Sán chó tuy không phải là mối đe dọa lớn ngay lập tức, nhưng chúng có thể gây ra những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn nếu không được điều trị kịp thời. Bằng cách kiểm soát tốt bọ chét, duy trì vệ sinh cho chó và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hợp lý, bạn có thể giúp thú cưng tránh xa ký sinh trùng nguy hiểm này. Hãy luôn để ý đến các dấu hiệu nhiễm sán và đưa chó đến bác sĩ thú y ngay khi phát hiện triệu chứng bất thường.
Chăm sóc sức khỏe cho chó không chỉ là trách nhiệm mà còn là tình yêu thương dành cho người bạn bốn chân đáng tin cậy của bạn!
