Chó Basenji, giống chó săn nhỏ gọn từ Trung Phi, được yêu mến vì vẻ ngoài duyên dáng, tính cách thông minh, độc lập và đặc biệt là khả năng “không sủa”. Thay vì sủa như các giống chó khác, chó Basenji phát ra âm thanh “yodel” đặc biệt, nghe như tiếng hát của người, làm nên đặc trưng riêng biệt của chúng. Giống chó này có nguồn gốc lâu đời, xuất hiện từ hàng ngàn năm trước, và từng được các bộ lạc châu Phi sử dụng trong các cuộc đi săn nhờ khả năng săn mồi bẩm sinh, thị giác sắc bén và sức bền đáng kinh ngạc.
Chó Basenji nổi bật với cơ thể nhỏ gọn, cao từ 40-43 cm và nặng từ 9-11 kg. Đặc điểm dễ nhận diện của chúng là đôi tai dựng đứng, đôi mắt quả hạnh thông minh, trán có nhiều nếp nhăn và chiếc đuôi xoắn lên trên lưng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết về lịch sử, đặc điểm ngoại hình, tính cách, nhu cầu chăm sóc và các vấn đề sức khỏe của giống chó đặc biệt này.
Thông Tin Tóm Tắt Về Giống Chó Basenji
- Chiều cao: 40-43 cm (con đực) và 38-41 cm (con cái)
- Cân nặng: 9-11 kg
- Tuổi thọ: 12-14 năm
- Đặc điểm nổi bật: Không sủa, âm thanh “yodel”, dáng vẻ thanh thoát, đuôi xoắn, lông ngắn, tự làm sạch
- Tính cách: Thông minh, độc lập, thân thiện nhưng dè dặt với người lạ
- Giá: Từ 5.000 USD, chủ yếu qua hình thức nhập khẩu
Lịch Sử Giống Chó Basenji: Từ Rừng Rậm Đến Sân Khấu Quốc Tế
1/ Thời Kỳ Cổ Đại
- 6000 TCN: Hình ảnh đầu tiên về chó có đặc điểm giống chó Basenji được tìm thấy trong tranh vẽ ở hang động Libya. Những hình vẽ này mô tả chó săn hoang dã với tai dựng và đuôi cong, gắn liền với đời sống người dân Trung Phi.
- 3000 TCN: Tượng và phù điêu chó Basenji xuất hiện trong lăng mộ của Pharaoh tại Ai Cập, cho thấy giống chó này được xem là biểu tượng của sự cao quý. Các bức phù điêu ở Kim Tự Tháp Khufu (Cheops) miêu tả những chú chó nhỏ ngồi cạnh các Pharaoh và quý tộc.
2. Khám Phá Bởi Các Nhà Thám Hiểm Châu Âu
- 1843: Đội thám hiểm từ Niger tặng Nữ hoàng Victoria một chú chó “châu Phi” tai dựng, lông ngắn. Đây là lần đầu tiên chó Basenji được biết đến tại châu Âu.
- 1868-1871: Nhà thám hiểm Đức, Dr. Georg Schweinfurth, quan sát và ghi chép về giống chó săn với tai dựng, đuôi cong tại Bahr-el-Ghazal, Nam Sudan. Ông cố đưa một chú chó về châu Âu, nhưng con chó đã nhảy từ tầng hai khách sạn ở Alexandria và qua đời.
- 1882: Nhà thám hiểm Sir Harry Hamilton Johnston khám phá giống chó này ở Congo, mô tả chúng là loài “không sủa” và có mối quan hệ sâu sắc với người dân bản địa.
3. Thời Kỳ Nhân Giống Ở Châu Âu
- 1895: Lần đầu tiên, chó Basenji được trình diễn tại triển lãm chó Crufts ở London dưới tên gọi “Lagos Bush Dogs”. Tuy nhiên, các chú chó này sau đó đã qua đời do mắc bệnh sốt hoại tử.
- 1923: Lady Helen Nutting mua sáu chú chó Basenji tại Sudan, nhưng khi về đến Anh, chúng tử vong do tác dụng phụ của vắc-xin.
- 1936: Olivia Burn nhập khẩu hai chú chó Basenji từ Congo và giới thiệu chúng lần đầu tại triển lãm Crufts năm 1937. Đây là cột mốc quan trọng giúp chó Basenji trở thành giống chó được công nhận và nhân giống ở Anh.
4. Thành Lập Câu Lạc Bộ Và Công Nhận Quốc Tế
- 1939: Câu lạc bộ Basenji của Vương quốc Anh ra đời, đặt nền móng cho việc phát triển và tiêu chuẩn hóa giống chó này. Tuy nhiên, Chiến tranh Thế giới II đã làm gián đoạn các nỗ lực nhân giống.
- 1942: Tác giả người Mỹ, James Street, viết tiểu thuyết “Good-bye, My Lady” về một chú chó Basenji lạc đường, làm dấy lên sự quan tâm của công chúng Mỹ với giống chó này.
5. Tăng Độ Phổ Biến Ở Mỹ Và Các Phim Điện Ảnh
- 1951: chó Basenji có mặt ngắn ngủi trong bộ phim “The African Queen”, mở đầu cho sự xuất hiện của chúng trong văn hóa đại chúng Mỹ.
- 1956: Hollywood chuyển thể tiểu thuyết “Good-bye, My Lady” thành phim, với chú chó Basenji My Lady of the Congo vào vai chính. Bộ phim giúp Basenji trở thành giống chó nổi tiếng tại Mỹ.
6. Các Thành Tựu Khác
- 1960: Phòng Thí Nghiệm Jackson tại Mỹ sử dụng chó Basenji trong nghiên cứu về hành vi xã hội và di truyền học.
- 1979: Basenji được Hiệp hội Chó Săn Hoa Kỳ (ASFA) chấp nhận trong các cuộc thi săn mồi và biểu diễn, giúp chứng tỏ khả năng săn bắn và nhanh nhẹn của chúng.
- 2000: Chú Basenji màu đen-trắng Ch. Bluestone’s Wild Buckwheat trở thành chú chó Basenji đầu tiên giành giải Best in Show tại AKC Hoa Kỳ, công nhận các phẩm chất thể thao của giống chó này.
Basenji là giống chó độc đáo, mang trong mình một lịch sử phong phú từ rừng rậm Congo đến nền văn hóa phương Tây, trở thành biểu tượng của sự thông minh, trung thành và sự thanh lịch độc đáo.
Đặc Điểm Ngoại Hình Của Basenji
Basenji là giống chó nhỏ, thanh lịch với ngoại hình độc đáo, mang lại vẻ ngoài cuốn hút và tinh anh. Các đặc điểm của chó Basenji có thể được miêu tả chi tiết qua các khía cạnh như kích thước, lông, dáng đi, và khuôn mặt, giúp phân biệt chúng với các giống chó khác.
1. Kích Thước Cân Đối và Thanh Thoát
- Chiều cao: Chó đực cao khoảng 41–43 cm (16–17 inches), trong khi chó cái thường thấp hơn, khoảng 38–41 cm.
- Cân nặng: Chó đực nặng từ 10–12 kg, trong khi chó cái nặng khoảng 9–11 kg. Trọng lượng này cho phép chó Basenji duy trì sự nhanh nhẹn và linh hoạt, phù hợp với việc săn mồi và di chuyển trong rừng rậm.
- Thân hình: chó Basenji có thân hình gọn gàng, cơ bắp săn chắc và đôi chân dài, thẳng. Lưng chúng phẳng, ngực nở vừa phải, và hông cao, tạo nên dáng vóc thanh mảnh và cân đối.
2. Bộ Lông Bóng Mượt, Đa Dạng Màu Sắc
- Đặc điểm lông: Lông của chó Basenji ngắn, mịn và bóng mượt, ít rụng, tạo cảm giác gọn gàng và dễ chăm sóc.
- Màu sắc: Basenji có nhiều màu sắc đa dạng như:
- Đỏ trắng
- Đen trắng
- Đen và nâu vàng
- Vện (brindle) – màu nền đỏ xen lẫn các sọc đen
- Các vùng lông trắng thường xuất hiện ở các vị trí như chân, ngực, và chóp đuôi, tạo nên sự cân đối và hài hòa.
3. Khuôn Mặt Thông Minh, Linh Hoạt
- Đôi tai: Tai của chó Basenji lớn, luôn dựng đứng và hơi hướng về phía trước, tạo cho chúng vẻ mặt tỉnh táo và nhạy bén. Đôi tai này không chỉ tăng khả năng nghe mà còn làm nổi bật nét đặc trưng của giống chó này.
- Đôi mắt: Mắt hình quả hạnh, thường có màu nâu đậm, thể hiện vẻ sắc sảo và thông minh. Đôi mắt không chỉ giúp chúng quan sát tốt khi săn mồi mà còn làm toát lên vẻ tinh anh, lanh lợi.
- Nếp nhăn trán: Trán Basenji có những nếp nhăn tự nhiên, đặc biệt khi chúng tập trung hoặc tò mò. Các nếp nhăn này tạo nên nét duyên dáng, giúp gương mặt chúng trở nên biểu cảm và gần gũi.
4. Đuôi Cuộn Tròn, Cân Bằng Hoàn Hảo
- Đuôi của chó Basenji thường cong và cuộn tròn trên lưng. Đặc điểm này không chỉ là yếu tố thẩm mỹ mà còn giúp chó Basenji duy trì sự cân bằng khi di chuyển nhanh. Đuôi cuộn cũng là điểm nhấn làm cho chó Basenji trông nổi bật và khác biệt.
5. Dáng Đi Nhẹ Nhàng, Thanh Thoát
- Cơ thể linh hoạt: Với đôi chân dài và cơ bắp rắn chắc, chó Basenji có dáng đi rất đặc trưng, thanh thoát và uyển chuyển, giống như một chú ngựa đua nhỏ. Chúng di chuyển nhẹ nhàng, với các bước chạy dài và đều đặn.
- Phong thái săn mồi: Là giống chó săn bản địa, Basenji được trang bị khả năng di chuyển linh hoạt và nhạy bén, cho phép chúng băng qua các địa hình phức tạp một cách dễ dàng.
6. Nhóm Phân Loại Đặc Biệt
- Nhóm “pariah dogs”: Với tính cách độc lập và khả năng săn mồi cao, Basenji thường được xếp vào nhóm “pariah dogs” – giống chó bản địa sống hoang dã tại các khu vực xa xôi.
- Xếp hạng: Tại AKC, Basenji thuộc nhóm chó săn hương, còn UKC xếp chúng vào nhóm “Sighthounds and Pariahs”, thể hiện sự đặc biệt của giống chó này trong giới chó săn.
Basenji không chỉ là một giống chó săn mà còn là biểu tượng của sự thanh lịch, thông minh và độc lập. Các đặc điểm ngoại hình và thói quen độc đáo của chúng giúp chúng nổi bật trong giới yêu thú cưng và trở thành lựa chọn yêu thích của những ai yêu thích sự khác biệt và cá tính.
Tính Cách Đặc Trưng Của Basenji
Basenji là giống chó đầy cá tính, độc lập và mạnh mẽ, kết hợp giữa sự trung thành và phong thái sạch sẽ như mèo. Dưới đây là những nét tính cách nổi bật của giống chó này:
- Thông minh và độc lập: Basenji tự lập, thường có chút bướng bỉnh và cần người chủ có kinh nghiệm. Chúng ít khi nghe lệnh nếu chủ không có sự kiên nhẫn và vững vàng.
- Trung thành và gắn bó: Dù giữ khoảng cách với người lạ, chó Basenji lại rất gần gũi và trung thành với chủ nhân, luôn muốn theo dõi và tham gia vào mọi hoạt động của gia đình.
- Không sủa, phát ra tiếng “yodel”: Basenji ít khi sủa, thay vào đó phát ra âm thanh đặc biệt “yodel” như tiếng hát, tạo nên nét quyến rũ độc đáo.
- Năng động và hiếu kỳ: Chúng có tính cách nghịch ngợm và ham khám phá, luôn cần được vận động và thỏa mãn nhu cầu tìm hiểu. Các hoạt động thể thao giúp chó Basenji giải tỏa năng lượng.
- Bản năng săn mồi mạnh mẽ: Là giống chó săn, Basenji luôn cảnh giác và nhạy bén, có thể khó sống chung với các vật nuôi nhỏ khác do bản năng săn mồi tự nhiên.
- Sạch sẽ và ít mùi hôi: Basenji có bộ lông ngắn, ít rụng và thường tự làm sạch mình, giống như mèo. Điều này làm chúng trở nên lý tưởng với những người yêu thích sự gọn gàng.
- Bướng bỉnh, dễ phá phách khi buồn chán: Thiếu hoạt động có thể khiến chó Basenji trở nên phá phách. Vì vậy, chúng cần được vận động thường xuyên và có đồ chơi để giải trí.
- Phù hợp với gia đình có trẻ lớn: Basenji gắn bó với gia đình và có thể sống tốt trong căn hộ nếu được vận động đầy đủ, nhưng phù hợp nhất với trẻ lớn đã biết cách ứng xử với chó.
Basenji là lựa chọn tuyệt vời cho những người yêu thích sự tự lập và thông minh, thích hợp với môi trường năng động và người chủ kiên nhẫn, yêu thích vận động.
Nhu Cầu Vận Động Và Hoạt Động
Basenji là giống chó năng động, cần nhiều hoạt động thể chất mỗi ngày. Chúng có bản năng săn mồi mạnh mẽ, nên rất phù hợp với các hoạt động như chạy địa hình, đuổi mồi hoặc các cuộc thi đua cho chó săn. Một khu vườn rộng với hàng rào chắc chắn là môi trường lý tưởng để Basenji có thể tự do chạy nhảy và vận động.
Basenji còn được biết đến là những “nghệ nhân trốn thoát” với khả năng leo trèo, vượt qua hàng rào và thậm chí nhảy qua các chướng ngại vật để thoát ra ngoài. Do đó, chủ nuôi cần lưu ý không để Basenji chạy rông, đặc biệt là ở nơi công cộng, vì bản năng săn mồi có thể khiến chúng dễ bị phân tâm và chạy đuổi theo con mồi bất ngờ.
Tham gia các hoạt động thể thao cho chó không chỉ giúp Basenji giải tỏa năng lượng mà còn giúp chúng rèn luyện kỹ năng và duy trì sự linh hoạt, nhanh nhẹn của cơ thể. Các hoạt động như lure coursing, agility và obedience là những hoạt động rất được Basenji yêu thích.
Cách Nuôi Và Chăm Sóc Chó Basenji
1. Môi Trường Sống
Basenji thích hợp với môi trường rộng rãi và có hàng rào chắc chắn, vì chúng có khả năng trốn thoát rất giỏi. Chúng cũng có thể sống trong căn hộ nếu được vận động đầy đủ, tuy nhiên cần đảm bảo an toàn vì Basenji rất nhanh nhạy và thích khám phá.
2. Vận Động Và Tập Thể Dục
Basenji là giống chó năng động và cần được vận động thường xuyên. Các hoạt động như chạy bộ, đuổi mồi hoặc các trò chơi vận động ngoài trời sẽ giúp chúng giải tỏa năng lượng và tránh hành vi phá phách. Những hoạt động này cũng hỗ trợ việc rèn luyện kỹ năng săn mồi tự nhiên của chúng.
3. Chải Lông Và Vệ Sinh Cơ Thể
Basenji là giống chó dễ chăm sóc nhờ bộ lông ngắn, mượt và ít rụng, cùng thói quen tự làm sạch. Chỉ cần thực hiện vài bước cơ bản sau đây:
- Chải lông: Chỉ cần chải lông mỗi tuần một lần để loại bỏ lông chết và giữ lông bóng mượt.
- Tắm: Basenji không cần tắm thường xuyên nhờ ít mùi hôi, chỉ nên tắm khi thực sự cần thiết. Dùng sữa tắm chuyên dụng cho chó khi tắm, nhưng lưu ý rằng chúng thường không thích nước.
- Cắt móng: Kiểm tra móng định kỳ và cắt ngắn khi móng dài để tránh gây khó chịu cho chúng khi di chuyển.
Nhờ vào thói quen tự làm sạch như mèo, Basenji không cần quá nhiều công sức chăm sóc nhưng vẫn duy trì được vẻ sạch sẽ, gọn gàng.
4. Chế Độ Dinh Dưỡng
Basenji nên được nuôi dưỡng bằng chế độ ăn giàu dinh dưỡng, cân đối và phù hợp với độ tuổi, cân nặng của chúng. Cần tránh cho ăn quá nhiều để không gây béo phì. Thức ăn cho chó chất lượng cao, có sự giám sát của bác sĩ thú y sẽ giúp Basenji duy trì sức khỏe tối ưu.
5. Huấn Luyện
Huấn luyện chó Basenji đòi hỏi sự kiên nhẫn và phương pháp tích cực, vì chúng thông minh nhưng độc lập và cứng đầu. Để đạt hiệu quả:
- Buổi huấn luyện ngắn gọn, thú vị: Các bài tập ngắn sẽ giúp Basenji duy trì hứng thú và giảm tính bướng bỉnh.
- Phần thưởng và khích lệ: Dùng nhiều phần thưởng tích cực để kích thích tinh thần học hỏi của chúng.
- Xã hội hóa sớm: Đưa Basenji tiếp xúc với nhiều tình huống và động vật khác từ nhỏ sẽ giúp chúng dễ hòa đồng và hạn chế hành vi không mong muốn.
Huấn luyện chó từ sớm sẽ giúp Basenji hình thành thói quen tốt và thích nghi nhanh.
6. Sức Khỏe Và Các Bệnh Thường Gặp
Basenji là giống chó khỏe mạnh nhưng có nguy cơ mắc một số bệnh di truyền:
- Hội chứng Fanconi: Bệnh thận gây mất nước và suy dinh dưỡng, cần được phát hiện sớm để quản lý.
- Thoái hóa võng mạc tiến triển (PRA): Bệnh về mắt có thể dẫn đến mù lòa khi chó già.
- Dị sản xương hông: Gây đau nhức và khó khăn trong di chuyển, nhất là khi Basenji lớn tuổi.
- Basenji enteropathy: Bệnh tiêu hóa kéo dài, gây tiêu chảy và nôn mửa, ảnh hưởng sức khỏe.
Chủ nuôi nên đưa Basenji đi kiểm tra sức khỏe định kỳ và thực hiện xét nghiệm di truyền để phát hiện sớm các vấn đề này, giúp chó sống khỏe mạnh và hạnh phúc.
7. Một Số Mẹo Khi Nuôi Basenji
Để có thể nuôi dưỡng và đồng hành cùng chó Basenji một cách hiệu quả, bạn nên lưu ý một số mẹo nhỏ sau đây:
- Bắt đầu huấn luyện sớm: Basenji có xu hướng cứng đầu và khá độc lập, nên việc huấn luyện từ nhỏ sẽ giúp chúng hình thành thói quen tốt. Các buổi huấn luyện ngắn gọn, kèm phần thưởng và khích lệ tích cực sẽ giúp chó Basenji thích thú và dễ tiếp thu hơn.
- Xã hội hóa từ sớm: Giúp Basenji làm quen với nhiều người và các loại động vật khác từ khi còn nhỏ để giảm thiểu sự e dè, khó chịu khi gặp người lạ hoặc các loài thú khác.
- Cung cấp nhiều đồ chơi và hoạt động thể chất: chó Basenji dễ trở nên buồn chán và phá phách nếu thiếu hoạt động. Cung cấp đồ chơi, các trò chơi tương tác hoặc đưa chúng tham gia các hoạt động ngoài trời sẽ giúp chúng giải tỏa năng lượng và tránh các hành vi xấu.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Dù Basenji là giống chó khỏe mạnh, chúng vẫn có nguy cơ mắc các bệnh di truyền. Đưa chó Basenji đi kiểm tra sức khỏe định kỳ và thực hiện các xét nghiệm cần thiết sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
Giá Chó Basenji Và Nơi Mua Tại Việt Nam
Tại Việt Nam, Basenji là giống chó cực kỳ hiếm và gần như không có nguồn cung nội địa. Để sở hữu một chú Basenji, bạn phải nhập khẩu từ các trại chó uy tín ở nước ngoài với mức giá không dưới 5.000 USD. Chi phí này có thể tăng tùy vào độ thuần chủng, nguồn gốc và sức khỏe của chú chó. Dogily.vn hiện đang nhận order nhập khẩu chó Basenji từ các trại chó uy tín trên thế giới để đáp ứng nhu cầu của khách hàng đam mê giống chó độc đáo này.
Những Điều Thú Vị Về Basenji
- Không biết sủa: chó Basenji không sủa như các giống chó khác, mà tạo ra âm thanh “yodel” độc đáo khi hứng khởi hoặc muốn bày tỏ cảm xúc.
- Thói quen tự làm sạch: Giống như mèo, Basenji tự liếm lông để giữ sạch sẽ, nên hầu như không có mùi hôi.
- Nghệ nhân “trốn thoát”: Basenji có khả năng leo trèo, nhảy qua hàng rào nhờ tính cách hiếu động và bản năng săn mồi mạnh mẽ.
- Liên hệ với thần thoại Ai Cập: Basenji được cho là hình mẫu của thần Anubis trong văn hóa Ai Cập cổ, nhờ vẻ ngoài uy nghiêm và đôi tai dựng đứng.
- Thích ở cao: Basenji thường leo lên chỗ cao để quan sát xung quanh, giúp chúng luôn cảnh giác và tỉnh táo.
- Chu kỳ sinh sản đặc biệt: Khác với các giống chó khác, Basenji chỉ động dục một lần mỗi năm, tương tự loài sói.
- Bộ gen độc đáo: Basenji có cấu trúc gen đặc biệt, ít thích nghi với tinh bột, cho thấy nguồn gốc cổ xưa và lối sống hoang dã của chúng.
Lời Kết
Basenji là một giống chó săn độc đáo và đặc biệt, không chỉ bởi tính cách thông minh, độc lập mà còn bởi vẻ ngoài dễ thương và đặc điểm “không sủa” hiếm có. Tuy nhiên, để nuôi dưỡng Basenji một cách tốt nhất, chủ nuôi cần hiểu rõ về nhu cầu vận động, cách chăm sóc và huấn luyện phù hợp với tính cách riêng của chúng.
Nếu bạn đang tìm kiếm một giống chó không chỉ là người bạn đồng hành mà còn là một thử thách đầy thú vị, Basenji có thể là lựa chọn tuyệt vời. Hãy sẵn sàng cho một hành trình tuyệt vời cùng với người bạn nhỏ trung thành, năng động và thông minh này!
