Họa Mi

Thông tin chung về Chim Họa Mi

Họa Mi là giống chim quý xưa nay được người đời từ Á sang Âu đánh giá là chim có tài văn võ song toàn. Văn là nhờ nó có giọng hót cực hay, võ là do tài đấu đá chẳng thua kém gì giống gà chọi.

Tiếng hót Họa Mi là tiếng hót bậc thầy của các giống chim rừng. Ai đã được nghe Họa Mi hót, dù khó tính đến đâu cũng phải gậi đầu tấm tắc khen ngợi ở giọng hót nhiều cung bậc tiết tấu của nó, ở tài luyến láy cực kỳ duyên dáng và thần tình.

Nếu được tận mất chứng kiến trận đá của Họa Mi ta lại càng ngạc nhiên và cảm phục hơn sự lanh lẹ, ở tài ra đòn chớp nhoáng, với những đòn thể cực kỳ hiểm hóc và tàn khốc...

Chính vì vậy mà dân chơi chim không ai bỏ ai giống Họa Mi. Có người nuôi một vài con, nhưng có người nuôi đến cả chục con trong nhà mà vẫn còn cho là ít.

Nhiều người chỉ nuôi Họa Mi để nghe hót (hoặc thi hót). Nhưng cũng có người nuôi để đá, y như người ta nuôi gà nòi đá độ vậy.

Xuất xứ:

Họa Mi có mặt từ Á sang Âu, đây là giống chim rừng thích hợp với vùng cao lại có khí hậu mát mẻ. Chúng sống rất nhiều ở Trung Quốc và ở miền Bắc nước ta, cụ thể là các vùng rừng sâu núi cao như Sơn La, Lai Châu, Lạng Sơn, Móng Cái...

Ở Trung và Nam nước ta, khí hậu nóng không thích hợp với chúng nhưng bắt về thuần dưỡng thì chúng vẫn sống khỏe.

Hình dáng:

Chim Họa Mi nổi tiếng hót hay, nhưng hình dáng rất đỗi bình thường, nhất là bộ lông màu nâu nhạt, ngực và bụng lông màu vàng hung, mắt có viền trắng bao quanh, và trên phần mi mắt viền trắng này kéo dài ra phía ót, cũng chẳng tạo cho chim một nét duyền dáng gì. Thân hình chim tính từ mỏ đến chót đuôi dài độ hai mươi phân, và thân mình nhỏ hơn con chim sáo sậu. Mỏ và chân có màu vàng lợt tựa như chân gà.

Chim Họa Mi mái nhỏ hơn thân hình chim trống,  màu lông cùng hung nâu, viền trắng ở mắt và vệt trắng ở đuôi mắt nhỏ và ngắn hơn. Chim mái không hót, chỉ kêu sè sè, nhưng cũng biết đá, và có nhiều Họa Mi mái đá còn dữ dằn hơn cả chim trống.

Tóm lại, nhìn bề ngoài con chim Họa Mi không có gì hấp dẫn, nếu không có tài “văn võ” vừa nói ở trên thì chắc người ta chỉ bẫy chúng về nướng chả mà thôi.

Thuần dưỡng chim bổi:

Chim Họa Mi bắt về nuôi thường có hai dạng: chim non (bắt tại ổ) và chim bổi. Với chim non thì dễ nuôi, nếu chịu khó chăm sóc đút mớm thì mười con có thể sống đủ cả mười. Nhưng với chim bổi thì cách thuần dưỡng có khó khăn hơn.

Vì là chim rừng, sống cách biệt với người nên chúng rất nhát. Đôi khi vì tính nhát quá độ này mà chim bổi nuôi tại nhà mười con chỉ sống được năm bảy con là may.

Trước hết, ta nhốt chim bổi vào lồng (mỗi con một lòng), trong đó có đặt sẵn cóng thức ăn, nước uống, sâu qui (sâu gạo) và cào cào, trứng kiến đầy đủ để chim thích ăn gì thì tự tiện mổ ăn. Ngoài lồng nên phủ áo lồng cẩn thận, và trẹo chim bổi vào nơi thật yên tĩnh để chim quen dần với đời sống từ hãm mà dạn dĩ dần.

Ba bốn hôm sau, ta bế lồng thấy chim chịu “ăn mồi” là có the yên lâm, biết chim sống được. Nuôi độ một tuần là có thể hé áo lồng rộng ra từ từ để chim được dịp làm quen với cảnh trí bên ngoài mà dạn dần thêm.

Từ đó, mỗi ngày ta có thể cho chim tắm (nước và nắng), cho chim nghe tiếng mái “sùy” để hăng hái lên...

Với những nghệ nhân lão luyện trong nghề, đôi khi chỉ cần vài ngày thuần dưỡng, chim Họa Mi bổi đã bắt đầu “mở miệng”. Nhưng, thường thì đố là những con chim còn “lửa rừng” nên mới hung hăng không biết sợ là gì.

Khi chim đã bằng lòng với cuộc sống hiện tại, đã dạn dĩ thì chim cất tiếng hót. Đây cũng là lúc, người ta một là lo luyện hót cho chim, hai là quan sát xem chim đá hay không mà lựa ra nuôi đá. Tất nhiên, việc này không chuyên môn không ai lựa được. Nuôi hót thì dễ vì con chim Họa Mi nào cũng biết hót cả. Nhưng nuôi để đá thì phải chọn lựa kỹ càng.

Lựa chim hót hay:

Chim Họa Mi nào cũng biết hót, nhưng hót hay hoặc dở là còn tùy ở mỗi con. Có con âm kim, có con âm thổ, có con âm đồng... có con hót to nhưng ít giọng, có con hót giọng trung nhưng nhiều giọng lại luyến láy dễ thương. Những chim nào có giọng hót hay ta lựa nuôi, còn những con chim hót chẳng ra gì thì tốt hơn nên thả. Tiếc một con chim bảy tám chục ngàn mà còn phải nhiều ngày mất công tốn sức cho nó, lại tốn tiền trăm bạc triệu cho nó, mà biết chắc là chẳng ra gì thì thử hỏi tiếp tục nuôi đem lại lợi lộc gì?

Lựa chim đá hay:

Chim đá cũng là chim hót mà ra. Muốn nuôi đá thì ta chọn những chim nào có vóc dáng của một con chim đá để nuôi riêng. Nhiều khi những con hót dở nhưng có thể đá hay. Đã gọi là lựa thì phải lựa cho kỹ, không nên dễ dãi với chính mình... để rồi tự hại mình. Vì rằng nuôi một con Họa Mi đá tốn rất nhiều công phu và tiền bạc. Hơn nữa, kỳ vọng của mình lại đặt nặng vào đó, do đó nếu có chẳng tài cán gì có phải là chuyện đáng buồn không?

Sự chọn lựa càng khe khắt bao nhiêu thì mức thành công sau này càng lớn bấy nhiêu.

Tất nhiên, chim nuôi thi hót nuôi cách khác, và chim nuôi để đá nuôi cách khác.

Chúng tôi sẽ đi sâu vào phần chuyên môn này ở những bài viết trong chuyên mục chim cảnh.

Tìm hiểu về Họa Mi đá

Chim Họa Mi là giống chim hung hăng, háu đá như gà nòi. Chim trống và chim mái đều có tính “sinh sự” như nhau. Nếu bảo “Con gà tức nhau vì tiếng gáy”, thì cũng có thể nói “Chim Họa Mi tức nhau vì tiếng hót!” Hai con trống để cạnh nhau là thi nhau hót, hót xong là sà xuống cửa lồng sinh sự đá nhau. Và nếu cho thông lồng đá tự do, có thể cuối cùng sẽ có anh thua anh thắng, chứ không dễ chịu hòa nhau. Chim mái cũng vậy, bên này chim trống đá thì bên kia chim mái cũng lăn xả vào cắn mổ, với đủ thứ đòn, thế lợi hại vô cùng.

Thế nhưng, không phải con chim Họa Mi nào cũng đá hay, để có thể chọn nuôi tất cả!

Muốn có con Họa Mi (trống) đá hay thì ta phải biết cách chọn chim, và phải biết cách nuôi dưỡng mới mong đem chim ra trường thi đấu được.

Cách chọn Họa Mi nuôi đá:

Chọn một con chim Họa Mi để thi đấu (đá) cũng khó khăn như chọn một con gà nòi, gan lọc qua mươi lăm con may ra mới được một. Chim nuôi đá phải có những đặc tính của một con chim “võ sĩ”, trông mạnh dạn, cố sức lực hơn những con chim Họa Mi khác. Ta nên chọn những chim có những đặc tính cần thiết như sau:

• Đầu: Đầu như đầu rắn (đầu xà), phần ở đỉnh bằng chứ không gồ lên. Những chim có đầu loại này rất lanh lẹ, né đòn nhanh, không dễ gì để cho địch thù bấu đầu.
• Mắt: Mắt chim méo hình hột dưa, có màu xanh. Đó là giống chim lì đòn lại nhặm lẹ. Những chim có mày mắt là màu vàng hay màu đồng ít ai chọn nuôi. Mí mắt chim phải đầy đặn mới tốt, mới lì đòn. Chim nào mí mắt lõm vào hoặc lồi cao là những chim nhát đòn, đá không bền.
• Mỏ: Mỏ chim đá phải to, dài và dày thì cắn mổ mới mạnh. Hình dáng của mỏ phải giống như mỏ chim sẻ mới cứng cáp mổ đau. Mỏ dài mà chót mỏ cong xuống, thấy thì lợi hại nhưng ra đòn yếu.
• Chân: Chân Họa Mi đá phải to, cứng cáp, màu trắng hoặc màu vàng mới tốt. Chân màu nâu hay đen lem thì ít được ai chuộng. Chân mà có thương tật, hơi vặn vẹo, dù chim hay cũng nên loại bỏ, vì đôi chân đóng vai trò quan trọng nhất trong việc đấu đá. Ngay bàn chân chim cũng phải to, ngón và móng phải cứng cáp mới được. Đây được coi là “bộ khóa” lợi hại nhất khiến địch thủ phải nể sợ. Móng không cần dài, miễn đủ độ cong và chắc cần thiết (móng cọp) để nắm chặt địch thủ, không để vuột mất. Với bộ chân mạnh như vậy chim vừa đá đau, đứng vững và lâu (đứng khuya), và đó là bộ khóa tốt.
• Lông: Những con chim có bộ lông mỏng thường là chim có nội lực thâm hậu, có sức chịu đòn, và cũng mau lại sức. Màu lông không cần thiết, nhưng lông phải “già”, vì chim còn lông “non” (thay lông vừa xong) sức lực chưa đầy đủ.
• Đuôi: Đuôi chim Họa Mi đá phải dài và dày. Bộ đuôi rất cần thiết khi đấu đá vì nó tạo cái thế đứng vững cho chim, là điểm tựa và lách lái được vững vàng. Chim đá mà có hộ đuôi còi cọc, thưa thớt, le hoe vài cọng thì đá không ra gì, dù lì đòn cũng dễ thua... oan!
• Thân hình: Chim Họa Mi đá phải chọn con vóc dáng to, dài đòn. Nhưng chim này khi xung trận tỏ ra có nhiều lợi thế hơn những chim cảnh có thân mình nhỏ.

Thức ăn

Cách nuôi chim Họa Mi đã cũng không khác mấy với cách nuôi chim Họa Mi hót. Nếu có khác chăng là cách cho ăn bổ dưỡng hơn, và hạn chế hót đến mức thấp nhất, có thực hiện được hai điều đó chim mới sung độ và có sức lực dồi dào.

Về cách cho ăn mỗi nghệ nhân cho ăn một cách, và ai cũng tự hào về bí quyết riêng của mình, và tất nhiên cũng không ai dại gì bày vẽ cho ai. Có người tăng thêm trứng (thay vì một lon sữa bò tấm trộn với bốn lòng đỏ trứng gà thì nay trộn đến mười trứng), có người cho ăn dái gà trống tơ, thịt chim ó...

Cách nuôi Họa Mi đá

Nuôi chim Họa Mi đá rát công phu, không dễ dàng như nuôi chim hót.

Khi bắt chim về thường chọn chim có gốc ở Móng cái, Lạng Sơn, có màu lông gạch cua, chân và các ngón cứng cáp, móng đầy đủ và sác nhọn mát thường đảo qua đảo lại và mỏ cứng.

Sau đó chúng ta bắt đầu tập thể lực cho chim như sau: Nhốt chim vào lồng rộng khoảng 1m- l,5m2. Đặt cầu nứa hoặc cầu bằng trúc, tre tàu già có bề hoành 4,5cm chim sẻ nhảy mài móng nhanh sắc nhọn, nuôi Họa Mi đá nên chọn 1 con Mi mái hay và dữ để nuôi chung với mi đá trống và cùng nuôi mức độ như nhau, chờ đến lúc đi tranh giải hoặc đá thi mới kè hai lồng cho trông mái ngủ gần nhau, lúc giao tranh chim trống rất cần đến bạn đời đó là sức mạnh và niền tin cho chim trống lúc quyết đấu.

Họa Mi dùng để đá nuôi nơi thật yên tĩnh, để chim bớt hót thì chim mới sưng đồng thời còn cho chim ăn những thức bổ dưỡng như dái gà trống tơ thịt ó... đó là những bí quyết nhà nghề của dân chơi chim đá.

Khi Họa Mi đá xong dù thắng hay thua thân hình cũng xơ xác, lông rụng te tua cần phải tĩnh dưỡng một thời gian. Khi thay lông xong tức là chim đã “đủ lửa” chim sẽ hót suốt ngày tiếng hót lãnh lót vang xa, thách thức những chim nào dám ngang nhiên khiêu chiến với nó.

Chim Họa Mi thích nghi môi trường sống xứ lạnh vì thế ta lưu ý không nên kéo dài thời gian tắm nắng của chim, chim sẽ dễ suy. Treo lồng chim phải tránh chỗ gió lùa. khi ngủ phải phủ áo lồng kín cho chim cảnh và đặc biệt tránh gió.

Mặt khác, chim được nuôi nhốt trong loại lồng tổng lực, có chiều cao cả thước, chiều rộng đường kính năm sáu mươi phần để chim tự do hay nhảy, và giảm bớt hót để được sung sức. Nuôi chim đá không ai chú ý đến giọng hót hay dở, tuy nhiên có nhiều con chim đá lại hót rất hay, rất nhiều giọng.

Luyện chim và tuyển chim hay: Muốn có chim đá hay, dày dạn kinh nghiệm chiến trường đòi hỏi chú chim phải biết cách luyện chim bằng cách lập ra lịch trình tập dượt, như cho chúng “xổ” với những chim lạ. Những lần xổ đầu nên kéo dài nửa phút, sau đó tăng lên một chút. Với những chim đã lão luyện, nhiều trận mạc, có thẻ xổ hai phút mỗi lần. Nghề võ cần được trui luyện gân cốt mới dẻo dai, kinh nghiệm về chiến trận mới dồi dào. Từ chỗ thường xuyên “xổ thử” ta mới biết được tài năng của mỗi con chim ra sao, để một là tiểp tục nuôi tiếp cho ra trận mạc, hai là loại ra nuôi hót.

Thế đá của Họa Mi:

Chim Họa Mi dùng để đá nên chọn những con có thế đá thật hay. Nếu chim đẹp về hình dáng, mạnh về thế lực mà thế đá dở cũng nên loại bỏ. Chim nuôi đá ta nên chọn những con hơn nhau ở thế đá mà thôi.

Những chim có tài như sau ta nên chọn nuôi:

• Lấy móng lấy gối: Là chim biết cách nhanh gọn khóa chặt chân địch thủ rồi mổ liên tục vào gối, và các móng, khiến gối lặc lè, các móng bị thương tật đến nỗi đứng còn không vững đừng nói chi đến việc còn khả năng đấu đá tiếp.
• Khóa cổ, bóp cổ, bấu đầu: Với những con chim dữ, khi xung trận là biết lừa thể khóa cổ, bóp cổ hoặc bấu chặt đầu địch thủ rồi mặc sức làm tình làm tội...
• Kết hợp nhiều thế: Đó là chim không có thế đá nào đặc biệt, nhưng lại biết kết hợp nhiều thế như đá đầu, đá chân, khóa cổ, bóp cổ địch thủ khiến đối thủ lúc nào cũng phải ra sức chống đỡ, và liên tiếp hứng đòn.

Một cặp Họa Mi gọi là kỳ phùng địch thủ sẽ mang lại cho người xem những đòn thế lợi hại vô cùng hấp dẫn, còn say sưa hấp dẫn hơn nhiều độ đá gà nòi. Vì vậy, có người cả đời chỉ chuyên nuôi Họa Mi đá, ở đâu có chim hay là đến mua cho bằng được hoặc ít ra cũng xem tận mắt cho mãn nhãn…

Đá Họa Mi và cách chấm điểm

Thi đấu chim Họa Mi phải qua nhiều vòng: mỗi lần đấu là một cặp. Vòng 1 là vòng đấu loại, nghĩa là con nào thua thì bị loại luôn, con nào thắng thì được lọt vào vòng 2. Vòng 2 này và những vòng tiếp theo là chim thi đấu đến thắng bại.

Chấm thi phải có một Ban Giám Khảo được công bố công khai trước khi trận đấu mở màn. Ban Giám Khảo là những người rất rành về thể lệ thi đấu và cách chấm điểm, họ sẽ bốc thăm từng đôi chim một và cho lên thi đấu.

Trận đấu được diễn ra công khai, có sự chứng kiến tận mắt của những nghệ nhân có chim cảnh dự thi và đông đảo khán giả khác.

Vòng đấu loại (tức vòng 1):

Điểm tối đa qui định ở vòng 1 này là 149 điểm.

• Những cặp chim nào đấu được 120 điểm mà bất phân thắng bại thì được Ban Giám Khảo can ra, và cả hai đều được cho vào vòng 2.
• Chim nào thua trước khi đạt được 120 điểm thì bị loại.
• Chim thắng phải đạt được số điểm tối thiểu là 30 điểm mới lọt được vào vòng 2.
• Trường hợp một chim thắng liên tiếp ba đối thủ (không kể điểm là bao nhiêu) cũng được cho vào vòng 2.
• Trường hợp chim A chịu đấu mà chim B không chịu đấu suốt 2 phút qui định, hoặc chủ chim B tự ý chịu thua (dù chưa đủ 2 phút) thì chim A được tuyên bố thắng. Nhưng, nó phải để lại bàn để dấu ngay với con chim kế tiếp.
• Chim lẻ cuối cùng của vòng 1 đủ điểm vào vòng 2, phải thi đấu ngay trận đầu tiên của vòng 2 diễn ra ngay sau đó).
• Trong trường hợp “thông lồng” (Chim A chui lọt sang lồng chim B, hay ngược lại) Ban Giám Khảo vẫn tiếp tục để hai chim đá tiếp để xem thắng bại ra sao. Nếu cả hai đều đạt được sổ điểm 120 mà vẫn còn đá thì Ban Giám Khảo can ra, và cho cả hai lọt vào vòng 2. Trong trường hợp “thông lồng” mà con thắng con thua thì Ban Giám Khảo bắt chim thua ra (sang lồng) và chim thắng cho đá tiếp.

Vòng đấu đến thắng bại (tức vòng 2):

Điểm thắng của vòng 1 được cộng tiếp trong vòng 2 này.

• Những chim được vào vòng 2 (và những vòng kế tiếp sau này), sẽ đấu nhiều trận cho đến khi phân thắng bại, và loại dần dần cho đến khi có một chim thắng cuối cùng. Nghĩa là chim thắng vòng 2 sẽ lọt vào vòng 3, chim thắng vòng 3 sẽ lọt vào vòng 4... Còn chim thua là bị loại không cho đá nữa.
• Trong trường hợp thắng nhưng chưa giao đấu thì chim đó phải để lại bàn đấu liếp cho đến khi có điểm (dù được ít hay nhiều) cũng đượt lọt vào vòng sau.
• Hai chim A và B sau khi đấu hòa nhau mà điểm chưa đạt đến mức 300 thì bị loại cả. Còn nếu số điểm đạt được trên 300 thì cả hai được lọt vào vòng sau.
• Nếu cuối cùng chỉ còn lại 3 chim chưa đấu nhau, thì Ban Giám Khảo có quyền hốc hãm lấy một cặp cho thi đấu trước; Chim nào thua bị loại, và chim thắng được đấu tiếp với chim sau cùng. Chim thắng sau cùng của mỗi vòng sẽ đấu ngay trận đầu tiên của vòng kế tiếp (không được ngơi nghĩ dưỡng sức).

Tất nhiên những chim nào vì lý do riêng tư nào đó mà tự ý bỏ cuộc thì coi như bị thua.

Cách tính điểm và Sao:

Thời gian thi đấu mỗi trận là 2 phút (tức 120 giây), cứ một giây hai chim xáp lại bám khóa mổ nhau được tính một điểm. Nếu kịch liệt mổ và khóa nhau suốt cả 120 giây thì được tính 120 điểm. Hễ chim nào thắng được một trận thì được tính một Sao.

• Nếu chim A xuống cửa đòi đấu mà chim B chỉ đứng trên câu (dù hót vang đi nữa) suốt cả hai phút thì chim A được xử thắng, chim B bị thua.
• Nếu chim A hót, chim B sợ hãi nhảy lung lung hoặc xù lông đầu không chịu giao đấu thì A được chấm thắng, chim B thua.
• Nếu 2 chim A và B suốt hai phút không chịu đấu với nhau thì cả hai cùng bị loại.
• Nếu chim A xuống chim B lên, hoặc ngược lại, người là gọi chúng kị ‘Jeux” nhau, tiếng trong nghề gọi là Trùng Thế, hai chim cùng bị loại.
• Hai chim cuối cùng của vòng đấu bị trùng thề với nhau sẽ được Ban Giám Khảo bốc thăm để phân thắng bại.
• Trường hợp chim A và B đang đấu, sau đó ngưng đấu hơn một phút, nếu chim nào lo ra không chịu đấu tiếp thì chim đó sẽ bị thua.
• Nếu cả hai đều không đấu, nhưng tại vòng 2 chúng đã được 300 điểm thì sẽ được vào vòng tiếp theo.
• Hai chim đều áp sất vào cửa lồng nhưng không chạm mỏ với nhau, dù ba lần như vậy sẽ được tách ra làm hai: con nào có số nhỏ sẽ ở lại đấu tiếp, còn con có số lớn hơn sẽ được tạm ra ngoài nghỉ, chờ đá.
• Hai chim đấu có số điểm hằng nhau thì chim nào có sổ Sao nhiều hơn sẽ được tuyên hổ thắng, chim ít Sao bị thua.

Sắp hạng:

Những chim được lọt vào vòng 2 trở về sau đều được cộng điểm mỗi trận. Sau đó tùy vào sổ điểm cao thấp mà Ban Giám Khảo sắp hạng. Thường thì có đến bốn hạng:

• Hạng nhất: Chim đạt sổ điểm cao nhất qua tất cả các Vòng thi đấu.
• Hạng nhì: Chim đạt số điểm chỉ kém hơn con hạng nhất.
• Hạng ba: Chim có số điểm sau con hạng nhì.
• Hạng vô địch: Chim không hề thua một trận nào, tới trận cuối cùng vẫn thắng luôn, mặc dù số điểm của nó thua hạng ba rất xa. (Có thời gian người la gọi giải này là giải khuyến khích).

Điều lệ thi đấu:

Được biết, điều lệ thi đấu chim Họa Mi có ghi rõ như sau:

• Mỗi kỳ thi đấu, các nghệ nhân có quyền đăng ký chim mình ở bảng A hoặc B, và thi đấu với một hoặc nhiều chim cũng được.
• Lồng thi đấu là loại lồng trám (cửa rất cao, bên ngoài có cặp đũa gài cửa) có chiều cao bắt buộc từ mặt bàn (thi đấu) đến cửa không quá 12 phân tây. Lồng có cửa cao hơn mức đó thì chim sẽ bị loại, nhưng nếu thấp hơn mức 12 phân tây thì lồng được kê lên cho bằng nhau.

Nghệ nhân phải đem lồng chim đến Ban tổ chức để dán số thứ tự vào lồng để dễ kiểm soát.

• Khi thi đấu, nghệ nhân có quyền đem chim Họa Mi mái kèm theo với chim trống. Nhưng ai không có chim mái thì dành chịu, không được khiếu nại lôi thôi. (Được biết Họa Mi trống rất mê mái, tiếng sùy của chim mái sẽ làm tăng độ sung cho chim trống khiến chúng đấu hăng hơn).
• Nghệ nhân không được gian lận như tráo chim, và không được cá độ với nhau...

Thiết tưởng, để các hạn hiểu rõ hơn, chúng tôi xin tả rõ chiếc bàn làm chỗ đặt lồng chim Họa Mi thi đấu, thường thì bên A cũng như bên B, đều đặt đủ hai lồng trống mái.

Chiếc bàn này thường là hình tròn, đường kính mặt bàn không qui định rõ là bao nhiêu thước tấc, nhưng bắt buộc phải thừa chỗ để đặt được bốn lồng chim (hai trống hai mái gần nhau). Giữa bàn có một vạch sơn (hoặc phấn) để chia mặt bàn thành hai phần bằng nhau: phần bên A và phần bên B. Lằn ranh đó nằm dọc theo tầm mắt của Giám Khảo.

Vào cuộc đấu, hai lồng chim trống A và B đặt sát nhau, gần phía Giám Khảo để dễ quan sát, và phía bên kia là lồng của hai chim mái. Lồng chim mái đôi khi cũng đặt sát nhau, và nếu sung độ chim mái cũng đá nhau.

• Khi đấu, áo lồng phải được tháo ra và hò hét dưới đấu và ngoài bốn chiếc lồng chim ra, không ai được đặt vật gì lên bàn thi đấu.

Khán giả được ngồi chung quanh, giữ khoảng cách giữa bàn và người xem chừng ba thước. Mọi người được bàn luận với nhau, được quay phim chụp ảnh, nhưng phải tôn trọng sự trật tự chung, nhất là đừng làm cho chim thi đấu phải hoảng sợ làm hỏng trận đấu.

Chim Họa Mi có dữ không?

Nhiều người chưa hề thấy con chim Họa Mi lần nào, cứ tưởng tượng con chim có giọng hót thật hay mà người đời thuờng ca tụng này chắc là đẹp lắm.

Trong trí tưởng tượng, chắc ai cũng cho rằng Họa Mi phải có bộ lông vói nhiều màu sắc tuyệt đẹp, và đó chắc là con chim hiền lành nhất, dễ thương nhất.

Nếu trí tưởng tượng của ai đó càng phong phú thì khi được tận mắt thấy được con Họa Mi bằng xưong bằng thịt, chác chắn họ sẽ... ngỡ ngàng, nếu không nói là khá thất vọng!

Phải nói là nhìn bên ngoài, Họa Mi chỉ là con chim cảnh tầm thường về vóc dáng, nhất là bộ lông màu vàng sẫm, như màu áo nâu cũ sắp sờn rách của một người nhà quê chân lấm tay bùn của thuở xa xôi nào đó. Cặp mắt tuy được viền trắng như chim Vành Khuyên, và phía trên cũng là một ngấn trắng khiến đuôi mắt dài ra, nhưng cũng không tô điểm được gì cho vẻ đẹp của con chim tăng phần rạng rỡ ra cả.

Nhan sắc chim Họa Mi chỉ ĩầm thường có vậy. Thế nhưng nhờ tài hót hay đá giỏi, nên từ xa xưa Họa Mi được ở trong lồng son, trong gác tía các cung đình của các vua chúa, vì đây là giống chim của giới vương giả, quí tộc chứ không phải của giới bình dân!

Trong vườn ngự uyển của các vua chúa Trung Hoa, và của Việt Nam, có treo nhiều Lồng chim hót, nhưng chỉ có Họa Mi là được nuôi nhiều nhất.

Ngày nay, Họa Mi là con chim của đại chúng chứ không thuộc riêng một giai cấp nào. Nó không phải là giống chim khó nuôi, già trẻ lớn bé gì cũng nuôi được cả, miễn là biết chút ít kỹ thuật nuôi dưỡng là được.

Người ta nuôi Họa Mi vì nó có giọng hót thật hay, khó có giọng chim hót rừng nào bì kịp. Nó cũng có tài đấu đá mà chắc chắn ai được chứng kiến một lần thì sẽ nhớ mãi đến cả đời. Nhất là đuọc chứng kiến trận đấu giữa hai con chim thuộc loại... “kỳ phùng địch thủ”.

Phải nói chim Họa Mi là loại chim dữ, thật dữ.

Sau mùa thay lông, chim Họa Mi nào cũng bắt đầu căng lửa, chúng có thể cất tiếng hót cả ngày mà cơ hô không biêt mỏi mệt! Nếu gặp một đốì thủ xứng tay, hai chim sẽ gần cổ lên mà hót như hét thẳng vào mặt nhau, như nạt nộ nhau, vì con nọ cố gắng dùng giọng hót hay của mình để đè con kia ngậm miệng cho bằng được! Quả thật chim nào yêu lửa tất sẽ bị đè, và từ đó chỉ biết lơ láo đứng nhìn chứ không dám há mỏ hót một câu nào nữa cả.

Nếu chủ nuôi không xách lồng đi noi khác thì con chim thất thế sẽ hoảng hồn hoảng vía luôn, từ đó về sau hễ nghe giọng chim kia hót lên là nó lại hoảng sợ liên tiếp nhảy lồng như cố tìm đường chạy trốn!

Giọng chim Họa Mi thường lảnh lót, vừa ngân vang tỏ rõ được uy quyền sang cả cho nên ai nghe cũng thích, và ai cũng chuộng nuôi. Con chim đã tỏ rõ được tính ý dữ dằn của nó qua giọng hót với nhiều làn điệu vô cùng phong phú, càng nghe càng thích; dù người khó tính đến đâu cũng không thể chê bai được.

Nhưng, Họa Mi không những chỉ dữ ở giọng hót mà còn ở cả tính háu đá của nó nữa.

Khi căng lửa, hễ gặp chim lạ treo gần là hai con hướng vào nhau mà bay nhào tới hậm hực như muốn đọ sức với nhau ngay. Chúng bay lên cầu cất cao giọng hót như tỏ lời thách đấu với nhau, rồi lại nhảy xuống bố lồng cắn lên cắn xuống tỏ sự bút rứt khó chịu... Và, nếu được đá với nhau thì cả hai chim đều nhất loạt tung cả hai chân về phía tnrớc, cố nắm cho được chân cẳng hay đầu cổ kẻ thù mà bấu chặt, khóa chặt lại không cho nhúc nhích cục cựa. Trong khi đó cái mỏ cứng và nhọn của nó cứ nhắm vào các phần da thịt, và những noi yêu huyệt của đôi phương mà mổ lia lịa cho đến khi mệt mỏi mới chịu tạm buông ra.

Con chim bị mội trận đòn nhừ tử như vậy thì chỉ còn gượng mà bò lết. Thế nhưng, giống chim này háu đá lắm! Con thắng thế thì hăng hái đã đành, nhưng con thất thế cũng cố “thua keo này bày keo khác” vậy! Chúng lại lăn xả vào nhau cố tung đòn, tung thế ra mà khóa, mà mổ với nhau một cách chí tử.

Nhìn hai con Họa Mi đấu đá với nhau, không ai là không phục tài của chúng. Trước hết là phải khen con chim có sức mạnh phi thường, đâu đá từ hiệp này sang hiệp khác mà cơ hồ không biết mệt. Kế đó, cũng phải khen đến sự lì đòn của chúng. Những cú mổ, cú đạp, khiến lông mình rơi rụng, mặt mày trầy xước, chân cẳng bầm giập nhiều chỗ máu me. Có nhiều con ngón chân bị giập, móng chân bị sút ra khiên máu nhỏ xuống thành giọt đọng vũng, thế mà chúng do say máu nên không biêt đau, cứ hùng hục xông vào mà cấu xé...

Điều sau cùng người xem phải thán phục chim Họa Mi nữa là sự khôn ngoan, quyền biến của nó trong cách ra đòn, gỡ thế một cách tài tình. Chúng còn biết “ăn miếng trả miếng”, biết trả đòn đúng lúc, vừa chính xác vừa nhặm lẹ, y như hai võ sĩ thứ thiệt đang biểu diễn võ thuật vậy.

Trong kỳ thi đá, có nhiều con Họa Mi được gọi là vô địch, vì nó lần lượt hạ được cả chục đối thủ tài ba mà không một lần bị thua. Với chim vô địch này hễ đá là thắng. Thắng từ trận này sang trận khác, đến khi không còn chim nào đâu đá nổi nửa mới thôi.

Nhưng chim đá thua, chắc chắn là do thiếu sức kém tài, nhưng hầu hết là thua trong danh dự. Chúng nó cũng ra sức đấu đá hết mình, cũng làm cho đôi phương nhiều phen xiêng niêng, chứ đâu phải rụt cổ để chịu thua một cách dễ dàng.

Chính vì Họa Mi có biệt tài như vậy cho nên từ xa xưa nó mới được nhiều người chuộng nuôi. Con Họa Mi nuôi hót cũng có hùng khí của con chim hót, mà con chim nuôi đá cũng có tài uy lực kiên cường toát ra từ dáng vóc đến cử chỉ bay nhảy mạnh bạo của nó...

Vì vậy, những con chim nổi tiếng hót hay, và những con chim thắng trận oanh liệt đều được nhiều người hêt lời khen ngợi và hìc nào cũng được nhắc nhở tới. Công lao của chủ chim tuy nhiều, nhưng kể ra cũng không thấm tháp gì trước giải thưởng sáng giá do chim quí mang về. Đó là phần thưởng tinh thần quí giá đối với nghệ nhân nuôi chim, nhờ đó mà quên đi được những nhọc nhằn suốt những tháng ngày dài phải khổ công tập luyện cho con chim quí.

Mùa sinh sản của chim họa mi

Chim chóc đẻ theo mùa, và mùa sinh sản của chúng thường kéo dài từ ba đến bốn tháng mới chấm dứt.

Mùa sinh sản của chim thay đổi theo từng vùng vì còn ảnh hưởng đến khí hậu ở đó ra sao. vì vậy, chúng ta đừng ngạc nhiên khi thấy mùa sinh sản của chim ở miền Bắc không trùng với mùa sinh sản của chim ở miền Nam. Ngay tại miền Nam, cùng một giống chim mà tỉnh này và tỉnh khác, mùa sinh sản của chim cảnh đó cũng không trùng tháng với nhau. Có nơi chim đẻ sớm, có nơi chim đẻ trễ.

Đó là chưa nói đến, mỗi giống chim lại có mùa sinh sản khác nhau. Nhưng, xét ra khoảng cách thì cũng không có gì cách biệt nhau lắm.

Tại miền Bắc, mùa xuân khí hậu mát mẻ, chim chóc cũng thay lông xong nên giống nào cũng căng lửa, và bắt đầu bắt cặp với nhau...

Tại miền Nam, mùa thay lông của chim châm dứt trước tháng mười một. Đầu tháng chạp chim chóc đã bắt đầu căng lửa. Nhiều giống đẻ sớm như Chích Chòe đất, Sáo, Cưỡng đã lo bắt cặp với nhau và ra Tết âm lịch là lót ổ đẻ sớm...

Các giống chim khác thì mùa sinh sản khởi đầu trước mùa mua khoảng nửa tháng, tức là giữa tháng ba âm lịch trở đi. Những chim này từ tháng giêng đã bắt cặp đi đâu cũng đủ đôi. Gần mùa mưa thì chúng tìm nơi xây tổ và đẻ cho đên tháng sáu, tháng bảy...

Mỗi mùa, một cặp chim có thể đẻ vài ba lứa. Hễ lứa này chim con sắp ra ràng thì chim mẹ đã đẻ tiếp lứa sau... Chúng ấp hơn hai tuần, nuôi con khoảng gần bốn tuần là xong một lứa. Mỗi lứa chim đẻ khoảng ba bốn trứng (chim to số trứng nhiều hơn), và số con nở không chừng, có thể vài ba con. Và khi chim con đã bay thành thạo thì chúng lẻ bầy, mỗi con tự lo kiếm sống một nơi...

Mùa sinh sản của chim Họa Mi bắt đầu vào tháng sáu, tháng bảy âm lịch. Người ta thấy giữa tháng tám đã có Họa Mi con bán ở các chợ chim, và tháng chín, tháng mười, chim con “rộ” nhất.

Họa Mi là giống chim sống trong rừng già, nơi có núi non hiểm trở, có thác có suối, nhưng tổ của chúng thường làm ở những lùm bụi rậm rạp, có khi chỉ cách đường mòn trong rừng vài ba mươi thước là cùng.

Người ta cũng thường bắt gặp tổ của chúng trong các lùm cây ở các đồi trọc, hay những cây cao mọc đơn lẻ ở khoảng đất trống trên một ngọn đồi.

Nói chung, nơi Họa Mi chọn làm tổ tuy thấp, nhưng lại rất kín đáo, vì là nơi lùm bụi rậm rạp, ít khi bị người phát hiện. Thế nhưng “vỏ quít dày có móng tay nhọn”, giới đi săn lùng tổ chim Họa Mi phần đông lại là dân địa phương, đổng bào sắc tộc, hàng ngày họ sống dựa vào rừng vào núi, nên rất rành “đường đi nước bước” nên cũng dễ phát hiện.

Ngay việc đánh bẫy Họa Mi, dân miền xuôi còn nhờ dân địa phương làm hướng đạo dẫn đường mối biết đường đi lối lại của chim mà đánh bắt.

Tổ của Họa Mi cũng làm giống tổ của chim Cu Gáy, nghĩa là cũng chọn những chảng ba cây, hoặc là nơi có nhiều cành cây nhỏ đan qua chéo lại sẵn để làm điểm tựa chắc chấn. Bên trên, chúng chỉ kết chằng chịt qua lại những que nhỏ, và trên cùng là cỏ khô để ổ vừa ấm vừa êm, giúp cho chim con có cái “nôi” nằm lý tưởng.

Được biết, giống chim Họa Mi rất khôn. Ngoài việc chọn nơi làm tổ kín đáo tránh được cặp mắt kẻ thù phát hiện, lại nơi ấy thường không có tổ kiến, và cũng vắng bóng những loài chim dữ như chim cắt, chim Ó... xuất hiện. Đây là những giống chim chuyên ăn thịt, thường tìm tổ chim non để phá hại.

Mỗi lứa Họa Mi đẻ được chừng ba bốn trứng, trứng cũng khá to. Sau khi đẻ xong, trống mái thay nhau ấp cho đến ngày chim con nở. Đây cũng là điều khác lạ, vì nhiều giống chim khác, chỉ có chim mái nằm ổ ấp, còn chim trống có nhiệm vụ tìm mồi nuôi vợ con, và canh chừng tổ, để báo động kịp lúc khi có kẻ thù đến phá tổ.

Mỗi mùa sinh sản, một cặp chim Họa Mi cũng đẻ được vài ba lứa, tính chung cũng cho ra đời được bảy tám chim non.

Họa Mi là giống chim rất chung thủy, trống mái lúc nào cũng sống cận kề nhau như hình vói bóng, chẳng khác gì chim Bồ Câu, vốn nổi tiếng là chung tình. Lúc làm tổ thì vợ chồng Họa Mi cùng nhau tha cây, tha rác, và khi ấp thi cũng thay phiên nhau ấp... Gặp trường hợp con chim chồng bị chim hung dữ khác đến đánh đuổi ra khỏi vùng lãnh địa của nó, chim mái cũng hùng hổ tham gia việc đâu đá vói chim chồng. Nếu thua chim mái sẵn sàng bỏ tổ để bay theo chim chồng cho đủ đôi bạn, mặc dù ai cũng biết chim Họa Mi mẹ rất thương con cái của nó.

Ngay khi nuôi Họa Mi mái chung với Họa Mi trống đá, nếu trống mái hợp ý với nhau thì con mái tỏ ra khôn ngoan một cách khó có người ngờ được, là nó cứ luôn luôn xùy thúc trống lăn xả vào đối thủ mà đấu đá hết mình, vì vậy, đá Họa Mi mà không có con mái kèm theo thì chim trống dù có tài giỏi đên đâu cũng khó lòng thắng được đối thủ nó một cách dễ dàng được. Nhưng phải là mái họp với trống mới đem lại kết quả tốt. Mái mà không hợp thì có mái cũng như không.

Chim con Họa Mi rất dễ thuần dưỡng, nuôi mau khôn, nhưng giá bán thường quá đắt, có khi gần gấp ba lần chim bổi, mà thường cũng hiếm do không bắt được nhiều.

Nhiều người đã áp dụng việc nuôi chim Họa Mi đẻ để kiêm chim con mà nuôi, bằng cách chọn trống con, mái con cùng dạng tuổi nuôi lên, nhưng từ trước đến nay chúng tôi chưa thấy ai thu hái được kết quả như ý cả. Trong khi đó, họ nuôi đẻ nhiều giống chim khác lại thành công, trong đó có Cu Gáy, Chích Chòe Than, Chích Chòe Lửa...

Họa Mi Nhật

Xuất xứ: Trung Hoa

Họ: Timaliidés

Liothrix vàng được biết dưới cái tên là “Họa Mi Nhật” mặc dầu nó không giống loài Họa Mi và cũng không có nguồn gốc từ Nhật.

Trong xứ sở rộng lớn của chúng, chúng sống thành đàn rất lớn và náo động, chung tìm kiếm sâu họ. hạt ngũ cốc và hoa qua (trái cây). Những người chơi chim cảnh Trung Quốc chú ý đến loài chim này do tiếng hót và do vẻ đẹp của bộ lông. Chúng rất sinh động và linh hoạt cho nên được gọi là “loài chim sống động”.

Tiếng hót của chúng gồm những âm thanh ngắn nhưng vang và vui tai nhiều khi được lặp lại.

Thức ăn và chăm sóc: Chỉ cần chiếc lồng đơn giản, với thức ăn là pate, trái cây cắt nhỏ, ít sâu bột.

Ở Việt Nam chim còn xuấ hiện dưới tên Quế Lâm