Họa mi hót

Giọng hót tuyệt vời của chim Họa Mi

Có nhiều người cả đời chưa một lần được nghe chim Họa Mi hót, thế nhưng họ vẫn tin rằng chỉ có Hỏa Mi là giống chim có giọng hót vượt trội hon tất cả các chim cảnh khác trong rừng mà thôi!

Và, điều mà ai cũng biết, Yến hót là giống chim hót nổi tiếng, được đánh giá là cao cấp nhất, suốt mấy trăm năm naỵ được các nhà điểu học tài ba trên thế giới hết lời tán tụng là có giọng hót du dưong nhất, tuyệt vời nhất. Thế mà tại vương quốc Bỉ khi lại tạo được giống Yến Malinois, có giọng hót đặc sắc nhất, người ta lại không ngần ngại đặt cho nó cái tên là “Rossignol de Paris”! (chữ Rossignol tiếng Pháp có nghĩa là chim Họa Mi).

Cả trong đời thường, xưa nay ca sĩ nào có giọng hót lảnh lót nhất, truyền cảm nhất, người ta thường “thưởng” cho danh hiệu là: “Con chim Họa Mi của Đoàn hát... hay Nhà hát...”.

Tiếng hót của Họa Mi hay đến độ nào mà có thể vượt cả không gian và thời gian như vậy?

Câu hỏi này, thú thật, rất khó trả lời một cách thỏa đáng vì mỗi giống chim đều có một giọng hót hay riêng. Hơn nữa, còn tùy vào sự cảm nhận, tùy vào trình độ thưởng thức của mỗi người mà đánh giá giọng giống chim này hay, giống chim khác dở... ra sao nừa! Nhưng, dù sao thì giọng hót của Họa Mi cũng có một sự vượt trội nào đó đối với các giống chim hót rừng khác, nên mới được người đời chú ý và ngợi khen.

Theo sự đánh giá của chúng tôi và cũng của nhiều nghệ nhân khác thì, giọng hót của chim Họa Mi ngoài âm tiết lảnh lót và thanh trong ra, còn toát ra được tính tự tin cao. Nhờ đó mà giọng hót của Họa Mi có sức truyền cảm mạnh gây được sự chú ý cao độ ở người nghe và có tác dụng dọa nạt hữu hiệu đốì với chim đồng loại.

Trong một căn phòng, ít khi ta được thưởng thức giọng hai con Họa Mi cùng song hót, vì thường con căng lửa nhiều hót “đè” con căng lửa ít. Con chim khi đã bị đè thì suốt ngày cứ im thin thít, nêu có gắng hót cũng chỉ cất lên một vài tiếng rời rạc nào đó rồi thôi!

Giọng hót của Họa Mi vừa sang vừa đanh thép. Tiếng hót đầy vẻ hiên ngang, thách thức, có khi như một khúc nhạc quân hành hùng tráng gây cho người nghe một sự hứng khởi, yêu đời. Họa Mi vốn có giọng hót thật to, thật vang, và lại siêng hót. Sau mùa thay lông xong, chim căng lửa có thế hót suốt nơày cơ hổ không biết mỏi mệt.

Họa Mi hót rất có bài bản, âm thanh réo rắt, ít có sự trùng lắp nên nghe rất sướng tai. Tuy nhiên, không phải con chim Họa Mi nào cùng có giọng hót hay cả. Giống này cũng có con hay con dỡ, con giọng nhỏ con giọng to... Hót hay hoặc dở là tính bẩm sinh đã có từ lúc nhỏ, cũng như con người khi sinh ra cũng có người khôn kẻ dại vậy. Nhưng, nêu chủ nuôi biết cách tập luyện cho chim thường xuyên học tập được giọng hót của các chim bậc thầy hoặc cho nghe báng cassette (thâu giọng hót của chim Họa Mi) hay đi dượt chim thường xuyên tại các tụ điểm chơi chim... thì có thể giúp chim hót dở trở thành chim hót hay được. Vấn đề đòi hỏi là phải bỏ ra nhiều công sức và thời gian.

Riêng giọng to hay nhỏ cũng do đặc tính bẩm sinh của mỗi con, khó lòng sửa đổi được. Thế nhưng, điều này không gây một trở ngại nào cho thú chơi chim Họa Mi của người đời. Vì thực tế cho thấy có nhiều nghệ nhân chỉ thích nuôi chim Họa Mi có giọng hót nhỏ, cho rằng hót vừa đủ nghe như vậy chất giọng của chim mới trong trẻo và thanh tao hơn.

Người ta chỉ có thể thay đổi giọng khàn thành giọng thanh, bằng cách hạn chế thức ăn có nhiều chất dầu, hoặc quá “nóng”, và cho chim uống nước chanh đường thay nước lã trong một thời gian...

Con chim hót hay được đánh giá là con chim khôn. Vì khôn nên nó mới tiếp thu nhanh những âm thanh khác lạ và hay ho xảy ra chung quanh nó. Nhờ đó mà giọng hót của nó mới khởi sắc hơn, bài bản hơn. Chẳng hạn trong những buổi dượt chim tại các tụ điểm chơi chim, chim được nghe giọng hót của nhau. Con Họa Mi khôn, do nhạy cảm và sáng ý để chớp lấy cơ hội tốt này mà học hỏi ngay những làn điệu mới của chim khác, để tạo thêm vốn liếng cho giọng hót vốn nghèo nàn của mình được hay hơn.

Còn con chim dở vốn là con chim tối. dạ, do đó tiếp thu chậm, nên nó hót rất ít giọng.

Với chim tôi dạ thì cần phải nuôi mái Mi thúc để cho nó siêng hót hơn. Và từ đó, nó mới tự biến đổi giọng hót để càng ngày càng được khơi sắc hơn.

Giọng hót cùa chim, như quí vị đã biết, ngoài mục đích dùng làm lợi khí sắc bén dọa nạt kẻ thù, còn để ve vãn chim mái. Khi nghe tiếng chim Họa Mi mái xùy, chắc chắn Họa Mi trống sẽ lấy hết sức bình sinh ra trổ tài để thuyết phục “người đẹp” để ý đến mình. Lời tỏ tình đó hy vọng không phải là những lời tầm thường cục mịch hàng ngày, mà phải pha chút lãng mạn bay bướm... Cũng như người ta vậy, dù có quê mùa dốt nát đến đâu mà khi đứng gần người yêu, ai cũng phải cố gắng “nặn” ra một số câu nói văn hóa nào đó để mong làm vừa lòng người đẹp. Chim chóc, muông thú ngoài đời cũng vậy mà thôi...

Có lẽ cùng xin được nhắc nhở điều mà quí vị cũng thừa biết đến, là trong mùa động dục, các loài chim thú khi giống đực giống cái gần nhau, chúng đều biết tỏ những cử chỉ cũng như tiếng kêu rên khác lạ mà bình thường chứng ta không hề thấy được. Chẳng hạn chúng biết nhảy múa bên nhau, trửng giỡn với nhau hàng giờ liền. Và thay vì kêu hay hót thì chúng kèu rên khe khẽ... Chẳng lẽ con chim Họa Mi trỏng đứng gần con chim Họa Mi mái lại không biết “sửa giọng” quê kệch của nó sao?

Nuôi chim Họa Mi còn có cái thú nữa là buôi trua được nằm nghe chim “đi chuyện”. Đây không phải là hót mà là “đi chuyện” hay “kể chuyện”. Giọng chim chỉ phát ra nho nhỏ trong cổ họng một cách đều đều và trầm buồn. Cái lối “đi chuyện” của Họa Mi cũng giống như cách kể chuyện đời xưa của ông bà kể cho các cháu nghe, để giúp các cháu lịm vào giấc ngủ một cách êm đềm...

Cái chất giọng giữa cách đi chuvện và hót lớn của Họa Mi gần như không giống nhau. Hót thì có bài bản hẳn hoi, còn đi chuyện thì như một bản nhạc hòa tấu với nhiều hợp âm, có lúc trầm buồn, có lúc sôi nổi. Trong đó ta dễ đàng nhận ra đirợc tiếng chuông reo, thác đổ, mưa tuôn... Càng lắng tai nghe càng cảm thấy thích thú vì khám phá ra được nhiều âm thanh lạ.

Nhiều nghệ nhân ghiền lối đi chuyện này của Họa Mi, đến nỗi buổi trưa nào không được nghe thì không tài nào chợp mắt được. Chim dù bình thường hót lớn hay nhỏ giọng, nhưng khi đi chuyện vẫn cứ đều đều một giọng rĩ rả nho nhỏ vừa đủ nghe, kéo dài một vài giờ liên tục. Và, hình như chính nó cũng đang ngái ngủ vì cái giọng “kể lể” trầm buồn của nó...

Khi nghe chim Họa Mi đi chuyện vào lúc giữa trưa, mới biết giọng nó quá phong phú và đa dạng, nhiều nghệ nhân lấy làm tiếc là nếu chim phát huy được những giọng ri rả êm đềm này thành giọng hót lớn thì còn thú vị biết chừng nào!

Dù sao thì giọng hót của Họa Mi cũng đã được nhiều người đánh giá là giọng hót tuyệt vời, ai đã được nghe một lần thì không tài nào quên nổi!

Cách thi hót chim Họa Mi

Họa Mi là con chim văn võ song toàn: vừa hót hay lại đấu đá giỏi. Chính vì tài năng “siêu quần hạt chúng” đó nên từ trước đến nay, giống chim này được nhiều người ưa thích, chọn nuôi.

Trong những phần trước, chúng tôi đã có dịp trình bày về tài hót và đá của Họa Mi, bây giờ xin trình bày tiếp thể thức thi hót chim Họa Mi.

Cuộc thi hót thường có ba vị Giám Khảo, có nhiệm vu điều hành cuộc tranh tài của các chim thí sinh, như chấm điểm rồi bình chọn những chim hót xuất sắc mà sắp hạng, phát thưởng.

Công việc cửa Giám Kháo tuy không nặng nề, nhưng trong suốt thời gian chấm thi đầu óc lúc nào cũng căng thẳng, vì phải cân phân sự hay dở của từng con chim một, để chấm điểm một cách công bằng, có đặt mình vào vị trí của các Giám Khảo ta mới thấy được công việc của họ khó khăn đến nhường nào, khi phải cố căng mắt ra, cố nhỏng tai lên để nhìn từng điệu bộ của môi con chim đang hót, từng giọng luyến láy của từng con chim đang thi đấu hơn kém ra sao. Trước mắt họ đâu phải chí năm ba con thi đấu, có khi đến vài ba ra ươi con, treo kín suốt mây cây sào dài.

Mỗi chim cảnh dự thi đều được Ban Tổ Chức cuộc thi cấp cho một số thứ tự. Số này được viết lên một mảnh giấy trắng và dán ở cửa lồng.

Chim thi hót được treo lên trên những cây sào dài bắc ngang phía trước bàn Giám khảo. Và chung quanh đó là sự tham dự của đông đảo chủ chim và các khán giả khác.

Số chim thi đấu nếu quá nhiều sẽ được chia ra nhiều đợt thi, mỗi đợt chừng 15 phút (có nơi 30 phút).

Tuy số chim dự thi trong mỗi đợt khá nhiều, nhưng vào cuộc thi độ một hai phút mà những chim nào xù đầu không hót (do non lửa) sẽ bị Ban Giám Khảo loại ngay. Những chim này được chính chủ chim mang ra ngoài. Những con mở miệng hót từ phút đầu được để lại dự thi tiếp cho đến khi mãn cuộc thi.

Giám Khảo phải căn cứ vào ba điểm chuẩn sau đây của mỗi con chim (mang số nào) mà chấm điểm.

• Giọng hót: Siêng hót, hót nhiều giọng, thường luyến láy những âm trầm bổng...
• Điệu bộ: Chim vừa hói vừa ra điệu bộ múa: rung cánh, xòe đuôi, lắc mình...
• Tướng chim đẹp, lông mượi mà...

Muốn được nhiều điểm, chim phải không những hội đủ ba điểm chuẩn trên đây mà còn vượt trội hơn những con khác.

Cách chấm của Giám khảo là mỗi điểm chuẩn như vậy có số điểm tối đa là 10 điểm. Như:

• Điểm hót: tối đa là 10 điểm.
• Điểm điệu bộ: tối đa là 10 điểm.
• Điểm hình dáng: tối đa là 10 điểm.

Cộng ba số điểm trên lại để lấy điểm trung bình cho mỗi con chim. Và cuối cùng con nào có số điểm trung bình cao nhất sẽ trúng giải nhất, con ít điểm hơn đứng hạng nhì, và con ít điểm hơn con thứ hai sẽ đứng hạng ba. Đó là ba con chim đặc sắc nhấl của cuộc thi.

Cuộc thi coi như chấm dứt sau khi ba chim chiếm giải được công bố và lãnh giải của Ban Tổ Chức.